Αν υποψιαστώ ότι η "δημοκρατία" τους έχει αδιέξοδα...

Σα να λέμε αντιστροφή αιτίου και αιτιατού.
Πριν μερικές δεκαετίες, η εξουσία, όποτε ένιωθε κάποια -πραγματική ή μη- απειλή, χρησιμοποιούσε τον περίφημο "κομμουνιστικό κίνδυνο" για να αναστείλει κάποιες από τις "δημοκρατικές ελευθερίες" που είχε δεχτεί να παραχωρήσει στους υπηκόους της. Αυτή η αναστολή εκφραζόταν πότε με δήθεν ανώδυνα μέτρα (όπως, λόγου χάρη, με απαγόρευση των διαδηλώσεων) και πότε με εξώφθαλμα βίαιο τρόπο, όπως στις περιπτώσεις επιβολής δικτατοριών.

Από τις αρχές τής δεκαετίας τού '90, όμως, δηλαδή από τότε που... ο σοσιαλισμός υποχώρησε και η ιστορία έφτασε στο τέλος της (κατά τον Φουκουγιάμα), το παραμυθάκι περί κομμουνιστικού κινδύνου ξεθώριασε και αχρηστεύτηκε. Η εξουσία έπρεπε να βρει ένα καινούργιο παραμυθάκι, έναν καινούργιο κίνδυνο ώστε να μπορεί να καταλύει την "δημοκρατία" της με... δημοκρατικό τρόπο. Και το βρήκε. Το όνομά του: τρομοκρατία.

Αυτό που βλέπουμε να συμβαίνει σε ολόκληρη την "δημοκρατική" Ευρώπη μετά τις ένοπλες επιθέσεις τού περασμένου μήνα στο Παρίσι, δεν έχει προηγούμενο. Μεγάλες περιοχές έχουν κηρυχθεί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, ένοπλοι στρατιώτες περιπολούν με συνοδεία στρατιωτικών οχημάτων ή ακόμη και αρμάτων, σύνορα κλείνουν, χώροι μαζικής συνάθροισης θεωρούνται δυνάμει ως χώροι πιθανής εκδήλωσης τρομοκρατικών επιθέσεων κλπ. Κι όμως, όλα αυτά τα "μέτρα ανάγκης" δεν δείχνουν ικανά να προκαλέσουν την παραμικρή ανησυχία σε κάποιες ψυχές λίαν ευαίσθητες (σε άλλες περιπτώσεις) περί την δημοκρατία. Το δε χειρότερο ακόμη είναι πως αυτά τα μέτρα περιστολής και αναστολής δεδομένων δημοκρατικών ελευθεριών και δικαιωμάτων περνούν με αξιοθαύμαστη άνεση, όχι μόνο δίχως να συναντήσουν την παραμικρή αντίδραση εκ μέρους των θιγομένων πολιτών αλλά και με την συναίνεσή τους.

Τα γεγονότα τού Παρισιού, λειτουργώντας ως απρόσμενος καταλύτης, ξεβράκωσαν την δυτική δημοκρατία, δείχνοντας πεντακάθαρα την γύμνια της. Αποδείχθηκε ότι αυτό που αποκαλείται "δημοκρατία" δεν είναι παρά μια επίφαση δημοκρατίας, η οποία προσπαθεί να καλύψει αυτό που πραγματικά βρίσκεται στην βάση της, δηλαδή ένα ιμπεριαλιστικό σύστημα που λειτουργεί ανάλογα με τις ανάγκες του κεφαλαίου το οποίο είναι ταγμένο να υπηρετεί. Οι ένοπλες επιθέσεις τής 13ης Νοεμβρίου έξυσαν την λεπτή "δημοκρατική" επιφάνεια και αποκάλυψαν το τέρας που κρύβεται από κάτω, στέλνοντας περίπατο τα "δημοκρατικά ιδεώδη".

Με πρόσχημα κάποια μάλλον απροσδιόριστη απειλή, η εξουσία κατέφυγε σε παλιές, δοκιμασμένες μεθόδους αυταρχισμού, απαγορεύσεων, λογοκρισιών, προληπτικών ενεργειών κλπ. Το γεγονός ότι όλες αυτές οι μέθοδοι δεν είναι τυπικά παράνομες αλλά προβλέπονται από τις δημοκρατικές νομοθεσίες τόσο των επί μέρους χωρών όσο και της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν αποδεικνύει παρά το αντίστροφο εκείνου που θέλουν να προβάλλουν οι υπέρμαχοι της ευρωπαϊκής δημοκρατικής ηθικής. Ενώ, δηλαδή, εκείνοι ισχυρίζονται ότι η στρατοκρατία, οι προληπτικές φυλακίσεις υπόπτων και η αναστολή ελευθεριών είναι νόμιμες απαραίτητες επιλογές για την προάσπιση της δημοκρατίας, η αλήθεια είναι πως αυτές οι επιλογές έχουν νομιμοποιηθεί ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να καταλυθεί η δημοκρατία με νόμιμους τρόπους. Με άλλα λόγια, μιλάμε για μια καραμπινάτη περίπτωση αντιστροφής αίτιου και αιτιατού.

Χριστουγεννιάτικη Ρώμη

Επεκτείνοντας την παραπάνω συλλογιστική, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι την ίδια αμφισβητούμενη νομιμότητα έχουν και τα μέτρα που εξαθλιώνουν οικονομικά τους λαούς εν ονόματι κάποιας αόριστης εξόδου από κάποια κρίση, κάποιας ατεκμηρίωτης υποχρέωσης εξυπηρέτησης κάποιου ανύπαρκτου χρέους ή κάποιας έωλης φιλοσοφικής μεγαλοστομίας περί κάποιων μεταρρυθμίσεων απαραίτητων για ένα αόριστο καλύτερο μέλλον. Να το εξηγήσουμε λίγο περισσότερο αυτό:

Σε περιόδους οικονομικής ευρωστίας, η "δημοκρατία" δεν είχε πρόβλημα να πετάει κάμποσα ψίχουλα στους υπηκόους της υπό την μορφή παροχών ώστε να τους αποκοιμίζει. Χαρακτηριστικά παραδείγματα υπάρχουν πολλά, από τα αλήστου μνήμης "βιβλιάρια απόρων κορασίδων" μέχρι τις εργατικές κατοικίες που παραχωρούνταν από το κράτος σε ορισμένους εργαζομένους. Ψίχουλα που προβάλλονταν κατάλληλα και, συνεπώς, γίνονταν δεκτά από τις απαίδευτες λαϊκές μάζες με χειροκροτήματα. Μόνο που ούτε αυτά τα ψίχουλα χαρίζονταν, μιας και ο σκοπός που υπηρετούσαν ήταν απείρως μεγαλύτερης αξίας: με την απατηλή λάμψη τους τύφλωναν το λαϊκό κίνημα και δεν το άφηναν να δει την ουσία. Κι η ουσία ήταν πως όλες οι ουσιαστικές επιτυχίες αυτού του κινήματος είχαν προκύψει μόνο με αγώνες και θυσίες. Τίποτε δεν του είχε χαριστεί.

Σήμερα, σε μια περίοδο που η παρατεταμένη κρίση τού κεφαλαίου δεν δείχνει σημάδια ύφεσής της, η εξουσία χρησιμοποιεί και πάλι την "νομιμότητα". Αποδεικνύοντας πως όλα όσα διατυμπανίζονται περί "λιγώτερου κράτους" δεν είναι παρά φαμφάρες προς λαϊκή κατανάλωση, θεσμοθετεί τις παραβάσεις των δικών της κανόνων και τις παραβιάσεις κεκτημένων λαϊκών δικαιωμάτων. Αντιστρέφοντας και πάλι αίτιο και αιτιατό, δεν νομοθετεί προς το συμφέρον των πολιτών αλλά τσακίζει τους πολίτες στο όνομα της τήρησης κάποιων νόμων, οι οποίοι ψηφίστηκαν ακριβώς για να τσακίσουν τα λαϊκά δικαιώματα "νομίμως". Αυτή την αντιστροφή παραδέχεται με πρόστυχα έκδηλο τρόπο η ίδια η εξουσία όταν ισχυρίζεται πως υπάρχουν συμφωνίες που δεν την εκφράζουν (υποσχόμενη, μάλιστα, πως θα αγωνιστεί για την ανατροπή ή, έστω, την βελτίωσή τους!) αλλά, από την στιγμή που υπογράφτηκαν, είναι υποχρεωμένη να φροντίσει για την πλήρη υλοποίησή τους.

Χριστουγεννιάτικες Βρυξέλλες

Εν κατακλείδι, επιστρέφοντας σε όσα λέγαμε πρωτύτερα, οι ένοπλες επιθέσεις στο Παρίσι αποκάλυψαν με τον πιο διάφανο τρόπο την άνεση με την οποία το κεφάλαιο ελέγχει την οποιαδήποτε αστική κρατική εξουσία. Εκείνες οι επιθέσεις έδωσαν σ' αυτή την εξουσία την άνεση να νομιμοποιήσει τις ιμπεριαλιστικές της επεμβάσεις, την πυροδότηση τοπικών πολέμων και κάθε άλλη ενέργεια που μπορεί να ενισχύσει το καπιταλιστικό σύστημα το οποίο υπηρετεί. Και μπορούμε άνετα να στοιχηματίσουμε πως τέτοιες επιθέσεις θα συμβαίνουν και στο μέλλον, όποτε το κεφάλαιο και οι πολιτικοί του υπηρέτες θεωρήσουν πως χρειάζονται νομιμοποίηση για κάποια ενέργειά τους.

Η μόνη διέξοδος απ' αυτό το σισύφειο αδιέξοδο είναι να καταφέρει επί τέλους ο λαός να βάλει τα πράγματα στην θέση τους, διακρίνοντας ποιο είναι πραγματικά το αίτιο και ποιο το αιτιατό για όσα συμβαίνουν γύρω του.
γράφει ο Θοδωρής Αθανασιάδης