Δημόσιοι υπάλληλοι: μύθοι και πραγματικότητα

Κατ' αρχάς, ας δούμε πόσοι είναι -επί τέλους!- οι δημόσιοι υπάλληλοι στον τόπο μας. Η πρώτη απογραφή που επιχείρησε ποτέ κυβέρνηση, έγινε το 2010 (επί ημερών Γιώργου Παπακωνσταντίνου στο υπουργείο οικονομικών) και κατέδειξε περίπου 770.000 υπαλλήλους στον στενό δημόσιο τομέα, τα ΝΠΔΔ και τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης α' και β' βαθμού ("Απογραφή: στους 768.000 οι δημόσιοι υπάλληλοι", Τα Νέα, 30/7/2010). Ο αριθμός αυτός περιλαμβάνει: 625.738 μόνιμους, 53.833 συμβασιούχους αορίστου χρόνου και 59.156 συμβασιούχους ορισμένου χρόνου (εποχικούς). Σημειωτέον ότι οι τελευταίοι απογράφηκαν έστω κι αν η σύμβασή τους έληγε μετά από λίγες μέρες.

Παρατήρηση: Στο πλήθος των δημοσίων υπαλλήλων, κατά πάγια υπόδειξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ΔΕΝ προσμετρώνται οι...στρατιωτικοί. Επίσης, δεν προσμετρώνται υπάλληλοι ΔΕΚΟ, ΝΠΙΔ και δημοτικών επιχειρήσεων, οι οποίοι δεν θεωρούνται ως δημόσιοι. Αν υπολογίζαμε κι αυτούς, ίσως το συνολικό πλήθος των υπαλλήλων να άγγιζε το ένα εκατομμύριο. Επειδή, όμως, έτσι γίνεται σε όλες τις χώρες, ας μείνουμε στον αριθμό που έβγαλε η απογραφή ώστε να μπορούμε να κάνουμε συγκρίσεις και όχι υποθέσεις.

Αυτά συνέβαιναν το καλοκαίρι τού 2010, πριν ξεκινήσουν το πογκρόμ κατά των δημοσίων υπαλλήλων και το μεγάλο κύμα πρόωρων συνταξιοδοτήσεων. Στις 10/4/2012, ο Δημήτρης Ρέππας ανακοίνωσε ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι ήσαν 705.976, εκ των οποίων 295.000 εργάζονταν στην εκπαίδευση και στα νοσοκομεία (δύσκολα μπορείς να ισχυριστείς ότι στους δυο αυτούς τομείς περισσεύει προσωπικό). Τον Νοέμβριο του 2014, το υπουργείο διοικητικής μεταρρύθμισης έδωσε στην δημοσιότητα στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων είχε μειωθεί σε 579.164 άτομα. Μάλιστα δε, τα ίδια στοιχεία πιστοποιούσαν ότι το πλήθος των δημοσίων υπαλλήλων μειωνόταν διαρκώς, μήνα με μήνα (Οκτώβριος: 580.669, Αύγουστος: 583.338, Ιούνιος: 589.841).

Δηλαδή, μέσα σε τέσσερα χρόνια μειώθηκαν οι δημόσιοι υπάλληλοι αριθμητικά κατά 190.000 άτομα και σε ποσοστό 25% περίπου. Για να γίνει αυτό χρειάστηκε να συνταξιοδοτηθούν πρόωρα δεκάδες χιλιάδες υπάλληλοι και να κλείσουν ή να συγχωνευθούν εφορίες, σχολεία, δικαστήρια και πάσης φύσεως υπηρεσίες ενώ, παράλληλα, έμειναν ασυμπλήρωτα τα κενά που δημιουργούνται φυσιολογικά (κανονική συνταξιοδότηση, θάνατος, λήξη συμβάσεων ορισμένου χρόνου, παραίτηση, απομάκρυνση λόγω διαφθοράς κλπ).

Έχοντας, λοιπόν, κατά νου αφ' ενός μεν τους αριθμούς που προαναφέραμε αφ' ετέρου δε το γεγονός ότι η μείωση των δημοσίων υπαλλήλων έχει επιφέρει κατακόρυφη πτώση τού επιπέδου εξυπηρέτησης των πολιτών (π.χ. αν ένας κάτοικος των Κυθήρων θέλει να πάει στην εφορία για οποιαδήποτε δουλειά του, πρέπει να πεταχτεί ως τον Πειραιά, διότι η ΔΟΥ Κυθήρων έχει κλείσει και έχει συγχωνευθεί με τις πρώην Α' και Β' ΔΟΥ Πειραιώς!), είναι λογικό να συμπεράνουμε ότι η υπόθεση της σχολιογράφου περί τριακοσίων χιλιάδων υπεράριθμων δημοσίων υπαλλήλων είναι εκτός πάσης πραγματικότητος: δεν γίνεται να είναι υπεράριθμοι οι 300 στους 770 και ταυτόχρονα να παρατηρείται αρρυθμία και διάλυση με 580. Βέβαια, περί απλής υποθέσεως πρόκειται αλλά οι εξωπραγματικές υποθέσεις οδηγούν πάντοτε σε εξωφρενικά συμπεράσματα.

Εν πάση περιπτώσει, οι δημόσιοι υπάλληλοι είναι όσοι είναι. Πόσο κόστισαν, όμως; Μπορούμε όντως να τους κατατάξουμε (έστω, ένα μεγάλο τμήμα τους) μεταξύ εκείνων που "τα φάγανε" μαζί με τον Πάγκαλο; Ας δούμε μερικούς αριθμούς, όπως καταγράφονται στους κρατικούς προϋπολογισμούς:
Το 1990, το κράτος κατέβαλε για μισθούς και συντάξεις το 14,1% του ΑΕΠ. Οι κυβερνήσεις του Κώστα Σημίτη μείωσαν αυτό το ποσοστό στο 11%. Μέχρι το 2009, οι νεοδημοκρατικές κυβερνήσεις του Κώστα Καραμανλή μείωσαν ακόμη περισσότερο το εν λόγω κονδύλι, φτάνοντάς το στο 9% του ΑΕΠ. Τα παραπάνω ποσοστά δείχνουν καθαρά ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι κόστιζαν όλο και λιγώτερο χρόνο με τον χρόνο αλλά γίνονται ακόμη γλαφυρώτερα αν συνυπολογίσουμε ότι η σχετική δαπάνη μοιράστηκε σε 600.000 άτομα περίπου (μισθωτοί και συνταξιούχοι του δημοσίου) το 1994 και σε 900.000 περίπου το 2008. Και για να το πω πιο λαϊκά: χρόνο με το χρόνο, οι δημόσιοι υπάλληλοι μοιράζονταν όλο και μικρότερο κομμάτι από την πίττα του παραγόμενου εθνικού πλούτου.

Κι επειδή μας αρέσουν οι συγκρίσεις, ας σημειώσουμε ότι το 2009, όταν εμείς διαθέταμε το 9% του ΑΕΠ για μισθούς και συντάξεις του δημοσίου, οι Δανοί διέθεταν το 16,9% του ΑΕΠ τους, οι Φινλανδοί το 13%, οι Γάλλοι το 12,8% και οι Σουηδοί το 15,1% (Εφημερίδα "Αντίχτυπος", 17/12/2010, σελ. 4). Αν επιμείνουμε ότι εμείς είμαστε υπεράριθμοι, σπάταλοι, υδροκέφαλοι και δεν ξέρω κι εγώ τι άλλο, τι θα πούμε για τους άλλους;

Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι μπορεί οι δημόσιοι υπάλληλοι και να μειώνονταν και να φτώχαιναν χρόνο με τον χρόνο αλλά αυτό δεν σημαίνει κατ' ανάγκην ότι δεν είναι πολλοί ακόμη και τώρα. Σωστή και καίρια παρατήρηση.

Επειδή εδώ δεν είναι βιβλίο αλλά ιστολόγιο, έχω και την άνεση και την υποχρέωση να αναθεωρώ και να αναδιατάσσω όσα έχω κατά νου να γράψω, προκειμένου να λάβω υπ' όψη μου τα σχόλια και τις παρατηρήσεις των αναγνωστών. Χτες, ας πούμε, ανώνυμος αναγνώστης παρατήρησε "μια μικρή ακροβασία: Το 1980 το ΑΕΠ ήταν 98,25 δις $, το 2004 239,7 και το 2009 329,8 δις $. Έτσι τα ποσοστά 14.1% 11% και 9% δαπάνης για μισθούς και συντάξεις που αναφέρεις αντιστοιχούν σε 13.85, 26.36 και 29.68 δις $. Δε θα το ονόμαζα μείωση αυτό". Αγαθή η προαίρεση του σχολιογράφου αλλά ας δούμε αν όντως έτσι είναι τα πράγματα.

Τι είναι το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν; Είναι το σύνολο του πλούτου που παράγεται σε μια χώρα(*). Από τον ορισμό, γίνεται σαφές ότι υπάρχει σοβαρό πρόβλημα στον υπολογισμό αυτού του προϊόντος. Πώς να αθροίσεις έναν τόννο πατάτες που παράγει ο ένας, πενήντα φορολογικές δηλώσεις που φτιάχνει ο άλλος και πέντε κιλά μανιτάρια τρούφες που καλλιεργεί ο τρίτος; Η λύση είναι απλή: αντί να αθροίζουμε πατάτες, δηλώσεις και τρούφες, υπολογίζουμε το εισόδημα που δημιουργεί η παραγωγή όλων αυτών των ετερόκλητων προϊόντων και υπηρεσιών. Υπολογίζουμε, δηλαδή, το Ακαθάριστο Εγχώριο Εισόδημα, το οποίο ισούται με το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν. Πάμε καλά με την θεωρία ως εδώ; Ας συνεχίσουμε.

Είπαμε ότι το ΑΕΠ είναι ο παραγόμενος πλούτος. Αυτός ο πλούτος, όμως, δεν φυτρώνει από μόνος του. Κάποιοι τον παράγουν και, σύμφωνα με όσα είπαμε προηγουμένως, αμείβονται για την παραγωγή τους. Λογικά, λοιπόν, όταν αβγαταίνει ο παραγόμενος πλούτος, αυξάνεται αντίστοιχα και η αμοιβή αυτών που τον παράγουν. Όταν, δηλαδή, αυξάνεται το ΑΕΠ κατά 20%, αυξάνεται και το εισόδημα κατά 20%. Αυτά λέει η θεωρία. Τι γίνεται, όμως, στην πράξη;

Παρατηρεί ο σχολιογράφος ότι το ΑΕΠ του 2004 ήταν 239,7 δισ. δολλάρια και το 2009 αυξήθηκε στα 329,8 δισ. δολλάρια. Μιλάμε για αύξηση 37,6% περίπου. Σε μια δίκαιη κοινωνία, θα έπρεπε η ίδια αύξηση να παρατηρείται και στα εισοδήματα αυτών που παρήγαν αυτόν τον αυξημένο πλούτο. Όμως, κάτι τέτοιο ούτε έγινε ούτε πρόκειται να γίνει ποτέ σε μια καπιταλιστικά δομημένη κοινωνία. Ποιος είδε αύξηση 37,6% σε μια πενταετία στα εισοδήματά του; Ο αγρότης; Ο κτηνοτρόφος; Ο εργάτης; Ο ψαράς; Ο εμποροϋπάλληλος; Ο μικρομαγαζάτορας; Κανένας απ' αυτούς. Φυσικά, ούτε οι δημόσιοι υπάλληλοι. Κι αφού κανείς απ' αυτούς δεν πήρε την αύξηση που του αναλογεί, αυτό σημαίνει ότι κάποιοι άλλοι καρπώθηκαν την διαφορά.

Και κάτι ακόμη. Ας δεχτούμε την λογική που λέει ότι καλά είναι αυτά που παίρνω παρά την αύξηση του ΑΕΠ. Με ποια λογική, όμως, καλούμαι να μειώσω αυτά που παίρνω όταν μειώνεται το ΑΕΠ; Πόσο λογικό είναι να μη περισσεύουν λεφτά για μένα ούτε όταν αυξάνεται ο πλούτος ούτε όταν μειώνεται;

Ας προχωρήσουμε. Λέγαμε ότι ένας από τους περισσότερο διαδεδομένους μύθους είναι αυτός που μιλάει για υδροκέφαλο κράτος και υπεράριθμους δημοσίους υπαλλήλους. Δυστυχώς, όμως, για τους παραμυθάδες, τα στοιχεία τού ΟΟΣΑ άλλα λένε. Δείτε τον παρακάτω πίνακα, ο οποίος απεικονίζει τους υπαλλήλους του στενού δημόσιου τομέα κάθε χώρας ως ποσοστό επί του συνολικού εργατικού δυναμικού (όχι επί όσων δουλεύουν αλλά επί όσων μπορούν να δουλέψουν):

Έκπληξη!! Κατά μέσον όρο (κόκκινη στήλη), στις χώρες του ΟΟΣΑ αντιστοιχούν περίπου 16 δημόσιοι υπάλληλοι σε κάθε 100 άτομα ικανά για εργασία. Στις προοδευμένες Νορβηγία και Δανία αντιστοιχούν 30, στην Σουηδία 26, στην Γαλλία 22, στην αυστηρή Γερμανία 11 και στην "υδροκέφαλη" Ελλάδα μόλις 8! Μόνο η Ιαπωνία και η Κορέα έχουν λιγώτερους δημόσιους υπαλλήλους από εμάς. Και, προσέξτε: μιλάμε για στοιχεία του 2011. Σήμερα το ελληνικό 8% έχει πέσει κοντά στο 6%.

Ένα άλλο "πιασάρικο" παραμύθι είναι αυτό περί σπάταλου κράτους και, κατ' επέκταση, δυσανάλογα υψηλών αμοιβών των εργαζομένων στο δημόσιο. Εδώ θα μπορούσα να απαντήσω με μια "λαϊκίστικη" ερώτηση: με δεδομένο ότι για την ίδια δουλειά ένας Έλληνας δημόσιος υπάλληλος παίρνει μισθό π.χ. 1.000 ευρώ και ένας Ολλανδός συνάδελφός του παίρνει 2.500 ευρώ, πόσο κάνει πραγματικά αυτή η δουλειά και γιατί "υψηλά αμειβόμενος" είναι ο Έλληνας; Επειδή, όμως, σ' αυτό το ιστολόγιο δεν ταιριάζουν οι λαϊκισμοί, ας αφήσουμε να μιλήσει ένας άλλος πίνακας του ΟΟΣΑ, ο οποίος δείχνει διαχρονικά τις δαπάνες της γενικής κυβέρνησης ως ποσοστό επί του ΑΕΠ:

Νέα έκπληξη!! Το "υδροκέφαλο" ελληνικό κράτος δαπανά από τον πλούτο του για μισθούς, συντάξεις, παιδεία, υγεία, πρόνοια κλπ λιγώτερα απ' όσα δαπανούν οι Ισλανδοί, οι Γάλλοι, οι αυστηροί Βέλγοι, οι πιο αυστηροί αυστριακοί ή οι γείτονές μας Ιταλοί και σχεδόν όσα δαπανούν οι "προοδευμένοι" Άγγλοι, οι οποίοι έχουν εδώ και χρόνια ιδιωτικοποιήσει το μεγαλύτερο κομμάτι τής δημόσιας περιουσίας τους. Ακόμη και οι άτεγκτοι Γερμανοί δαπανούσαν περισσότερα από εμάς μέχρι το 2006 ενώ και οι ακόμη πιο άτεγκτοι Ολλανδοί έκαναν το ίδιο μέχρι το 2007. Και πάλι προσέξτε ότι μιλάμε για τα προ κρίσεως χρόνια. Σήμερα, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι έχουμε πέσει αρκετές θέσεις στον παραπάνω πίνακα.

Παρένθεση. Ο παραπάνω πίνακας συνιστά την πλέον αποστομωτική απάντηση όχι μόνο στο παγκάλειο "μαζί τα φάγαμε" αλλά και σε ένα άλλο παραμύθι των θιασωτών του νεοφιλελευθερισμού, σύμφωνα με το οποίο, αν δεν παίρναμε δάνεια, δεν θα είχαμε λεφτά για μισθούς και συντάξεις. Κλείνει η παρένθεση.

Ας προσθέσουμε δυο λόγια και για ένα άλλο σχόλιο, το οποίο έκανε λόγο για την ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχει το ελληνικό δημόσιο. Αυτό μπορεί να γίνεται δεκτό ως παράπονο αλλά δεν αποτελεί επιχείρημα ούτε για τον πόλεμο που έχει ξεσπάσει κατά των δημοσίων υπαλλήλων εν γένει ούτε για την επιχειρούμενη εκχώρηση υπηρεσιών του δημοσίου σε ιδιώτες. Όσοι έχουν διαβάσει την "Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού" ξέρουν ότι, οπουδήποτε στον κόσμο οι ιδιώτες διαδέχθηκαν το δημόσιο, το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών υποχώρησε. Παντού και χωρίς εξαίρεση.

Πάντως, αυτό το παράπονο κακώς γενικεύεται. Βέβαια, η γενίκευσή του βολεύει όσους "Τζήμερους" βγάζουν σπυράκια όταν ακούνε για δημόσιο αλλά αδικεί την συντριπτική πλειοψηφία των δημοσίων υπαλλήλων. Αδικεί σίγουρα όλους τους δασκάλους των απομακρυσμένων χωριών, όλους τους γιατρούς των νησιών που τον χειμώνα τα ξεχνάει κι ο θεός, όλους τους νοσηλευτές που λιώνουν στα πόδια τους για να εξυπηρετήσουν τριπλάσιους και τετραπλάσιους ασθενείς απ' όσους αντέχουν... Επίσης, αδικεί την συντριπτική πλειοψηφία εκπαιδευτικών, υγειονομικών, δημοτικών υπαλλήλων και εν γένει όλων εκείνων που κάνουν αυτό το κράτος να λειτουργεί, έστω στοιχειωδώς. Τέλος, αδικεί κι εμάς τους ίδιους: δεν μπορεί σε τούτον εδώ τον ρημαδότοπο να είμαστε όλοι καλοί πλην των δημοσίων υπαλλήλων. Στο κάτω-κάτω, από εμάς προέρχονται κι αυτοί.

(*) Προσοχή στην διαφορά Εγχώριου και Εθνικού προϊόντος: Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν είναι το σύνολο του πλούτου που παράγουν οι Έλληνες σε όλον τον κόσμο. Δηλαδή, η παραγωγή ενός Έλληνα μετανάστη στην Γερμανία προσμετράται στο Εθνικό αλλά όχι στο Εγχώριο ακαθάριστο προϊόν. Αντίστοιχα, στο Εγχώριο αλλά όχι στο Εθνικό προϊόν υπολογίζεται η δουλειά των μεταναστών στα φραουλοχώραφα της Μανωλάδας.

"200.000 χάσανε την εργασία τους. Προφανώς δεν την χάσανε όπως εγώ. Αυτοί που τη χάσανε μάλλον θα ξανα-προσληφθούν και μην πούμε για κάποιους όπως οι φύλακες σχολείων τι δουλειά κάνουνε γιατί θα καταλάβετε πόσο χαζοί είμαστε οι υπόλοιποι. Δεν την χάσανε λοιπόν απλά συνταξιοδοτήθηκαν πρόωρα. Μακάρι να ήμουν και εγώ από αυτούς τους τυχερούς."
Απόσπασμα από σχόλιο αναγνώστη στο κείμενο, είναι ευκαιρία να πούμε δυο λόγια για τον περίφημο "κοινωνικό αυτοματισμό".

Πρώτη παρατήρηση. Η αντεπίθεση του κεφαλαίου, η οποία ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του '60 και κορυφώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του '90, μετά την υποχώρηση του σοσιαλισμού, έχει ως έναν από τους βασικούς της στόχους την πλήρη απορρύθμιση των συστημάτων προστασίας της εργασίας και την μείωση της τιμής της εργατικής δύναμης. Μη ξεχνάμε ότι για την δυτική οικονομική σκέψη, η εργασία συνιστά έναν από τους τρεις συντελεστές παραγωγής (οι άλλοι δυο είναι το κεφάλαιο και οι πρώτες ύλες). Με δεδομένο, λοιπόν, ότι η κεντρική ιδέα του καπιταλισμού είναι η μεγιστοποίηση του κέρδους, όπως κάθε εταιρεία αναζητά φτηνές πρώτες ύλες και φτηνό δανεισμό, έτσι πρέπει να αναζητά φτηνή εργασία.

Δεύτερη παρατήρηση. Η αστική εξουσία, ως διαπιστευμένη θεραπαινίδα του κεφαλαίου, θέλει μεν να βοηθήσει σ' αυτή την κατεύθυνση αλλά, παράλληλα, πρέπει να διασφαλίζει εκείνες τις συνθήκες που θα ελαχιστοποιούν την πιθανότητα ανατροπής της. Υπ' αυτή την έννοια, η εξουσία αντιλαμβάνεται ότι μια γενικευμένη επίθεση κατά ενός συμπαγούς μετώπου εργαζομένων ενέχει μεγάλο κίνδυνο αντίδρασης, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε ανατροπές. Συνεπώς, αυτό το μέτωπο πρέπει να διαρραγεί. Και ο απλούστερος τρόπος για να το πετύχει αυτό η εξουσία, είναι να στοχοποιήσει ένα τμήμα των εργαζομένων, στρέφοντας τους υπόλοιπους εναντίον του. Τα σχετικά παραδείγματα είναι πάμπολλα:

Ας πάρουμε, για αρχή, όσα έγιναν με τους σιδηροδρομικούς. Βγήκαν κάποιοι νεροκουβαλητές τού συστήματος, άθροισαν τον μισθό τού -διορισμένου από το σύστημα- διοικητή τού ΟΣΕ με τον μισθό τής καθαρίστριας και διαπίστωσαν ότι ο μέσος μισθός των σιδηροδρομικών ξεπερνά τα δυόμισυ χιλιάρικα. Επίσης, ανακάλυψαν ότι κάποιοι μηχανοδηγοί έπαιρναν "τρελλά λεφτά" αλλά δεν πρόσεξαν ότι, λόγω έλλειψης προσωπικού, αυτοί οι άνθρωποι είχαν τρελλαθεί στις υπερωρίες (με όποιους κινδύνους συνεπάγεται κάτι τέτοιο). Κάπως έτσι, η κοινωνία "έμαθε" ότι, την ώρα που το κράτος υπέφερε από χρέη, οι εργαζόμενοι του ΟΣΕ δεν ήσαν παρά κηφήνες που καλοπερνούσαν. Πάνω τους, λοιπόν, να τους φάμε! Και μπράβο στην κυβέρνηση που τους πετάει στον δρόμο και πουλάει τον ΟΣΕ!

Τα ίδια και χειρότερα με το άλλο κηφηναριό, εκείνο της ΔΕΗ. Αν παρακολουθήσει κανείς τις δηλώσεις των πολιτικών και τις αναλύσεις των ΜΜΕ, θα μείνει με την εντύπωση ότι στην ΔΕΗ δουλεύουν μόνο συστημικοί συνδικαλιστές και βολεμένοι καρεκλοκένταυροι, όλοι τους αμειβόμενοι αδρά. Δεν υπάρχουν ούτε λιγνιτωρύχοι, ούτε εναερίτες, ούτε μαστόρια και εργάτες. Προφανώς, οι υποδομές που φτάσανε στην πιο απομακρυσμένη περιοχή και στο πιο απομονωμένο νησί της χώρας, φτιάχτηκαν δια μαγείας από κάποιο γραφείο και το κάρβουνο που καίνε τα εργοστάσια παραγωγής ρεύματος, πέφτει από τον ουρανό κατ' ευθείαν στους κλίβανους. Πώς να μην αγαναχτήσουμε ως κοινωνία; Πάνω και στους ΔΕΗτζήδες, λοιπόν, να τους φάμε κι αυτούς! Και μπράβο στην κυβέρνηση που πουλάει και την ΔΕΗ!

Κατά τον ίδιο τρόπο, άντε να φάμε και τους εκπαιδευτικούς που τεμπελιάζουν τρεις μήνες τον χρόνο, τους γιατρούς του ΕΣΥ που μας έχουν φάει τα σηκώτια με τα φακελλάκια, τους τελωνιακούς που τα έχουν κάνει πλακάκια με τους λαθρέμπορους, τους πανεπιστημιακούς που κατάντησαν τα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματά μας κωλοχανεία, τους λιμενεργάτες που μας κρατάνε όμηρους στα λιμάνια με τις απεργίες τους, τους διαδηλωτές που κλείνουν τους δρόμους με τις πορείες τους και πάει λέγοντας. Και, φυσικά, μπράβο στην κυβέρνηση που κλείνει σχολεία και νοσοκομεία, πουλάει λιμάνια κι αεροδρόμια, πριμοδοτεί την ίδρυση ιδιωτικών σχολείων και ξαναπάει λέγοντας.

Κάπως έτσι δουλεύει ο κοινωνικός αυτοματισμός και με τους δημοσίους υπαλλήλους. Αφού πρώτα υποστήκαμε πλύση εγκεφάλου και πειστήκαμε ότι το κράτος είναι υδροκεφαλο και οι υπάλληλοί του υπεράριθμοι και καλοπληρωμένοι, πέσαμε πάνω τους να τους φάμε. Εδώ η δουλειά έγινε ευκολώτερα γιατί ο κοινωνικός αυτοματισμός λειτούργησε και ανάμεσα στους ίδιους τους υπαλλήλους: να διώξεις αυτόν που παίρνει το χι επίδομα κι όχι εμένα που δεν το παίρνω, να διώξεις αυτόν που δεν έχει κάνει μεταπτυχιακό γιατί εγώ έχω, να διώξεις αυτόν που διορίστηκε από το παράθυρο γιατί εγώ μπήκα με ΑΣΕΠ κλπ.

Τώρα θα προκαλέσω τον αναγνώστη. Θυμίζω ότι τρόικα και κυβερνήσεις μιλούν επί πέντε χρόνια για την ανάγκη μεταρρύθμισης του δημόσιου τομέα, με κλείσιμο οργανισμών, κλείσμο και συγχώνευση υπηρεσιών και παράλληλη μείωση των δημοσίων υπαλλήλων. Από τόσα και τόσα που έχετε ακούσει ή έχετε διαβάσει, μπορείτε να μου πείτε τι θα εξοικονομήσουμε ως κράτος από την υλοποίηση όλων αυτών; Ποια θα είναι η ωφέλεια, βρε αδερφέ, αν ρημάξουμε αυτό το "υδροκέφαλο" δημόσιο και απολύσουμε μερικές δεκάδες χιλιάδες άχρηστων υπαλλήλων;

Αν δεν ξέρετε ήδη την απάντηση, σας διαβεβαιώ ότι θα εκπλαγείτε. Αντιγράφω από το ηλεκτρονικό "Βήμα", της 16/6/2014:

Έγγραφο του αναπληρωτή υπουργού Οικονομικών Χρήστου Σταϊκούρα που διαβιβάστηκε στη Βουλή στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού ελέγχου για προβλέψεις στο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα Δημοσιονομικής Στρατηγικής αναφέρει ότι για την περίοδο 2013-2018 θα υπάρξει καθαρή δημοσιονομική εξοικονόμηση ύψους 100 εκατ. ευρώ με παρεμβάσεις που ενσωματώνουν τα εξής στοιχεία:

• Την ένταξη 25.669 υπαλλήλων σε καθεστώς διαθεσιμότητας.
• Την αποχώρηση 15.000 υπαλλήλων από τον Δημόσιο Τομέα.
• Την υλοποίηση 15.000 νέων προσλήψεων από την εφαρμογή του κανόνα μια πρόσληψη για κάθε μια υποχρεωτική αποχώρηση.
• Καταβολή αποζημίωσης απόλυσης λόγω κατάργησης θέσης βάσει των διατάξεων της υποπερίπτωσης 4.α.ι. της περίπτωσης 2 της υποπαραγράφου Θ.1 της παραγράφου Θ του άρθρου πρώτου του ν. 4254/2014. Σημειώνεται ότι στην εν λόγω κατηγορία συνυπολογίζεται και η αποζημίωση των υπαλλήλων της ΕΡΤ.

Ορίστε η απάντηση, λοιπόν: απολύουμε 25.669 εργαζόμενους και κάνουμε εκατό εκατομμύρια ευρώ οικονομία σε βάθος εξαετίας! Αν απολύαμε 250.000, θα κάναμε οικονομία ένα δισεκατομμύριο. Κι αν απολύαμε όλους τους δημοσίους υπαλλήλους, σε έξι χρόνια θα εξοικονομούσαμε σχεδόν δύο από τα τριακόσια είκοσι δισεκατομμύρια που χρωστάμε, οπότε σε εννιακόσια εξήντα χρόνια θα ξεχρεώναμε τελείως. Αν, βεβαίως, στο μεταξύ δεν πάρουμε ούτε δεκάρα καινούργια δανεικά και δεν επιβαρυνθούμε με φρέσκους τόκους.

Πριν κλείσουμε για σήμερα, ας επιστρέψουμε για λίγο στο αρχικό σχόλιο του αναγνώστη. Δίκαιη η οργή οποιουδήποτε χάνει την δουλειά του. Εκτονώνεται, όμως, η οργή του αν χάσει την δουλειά του κι ο διπλανός του; Ικανοποιείται το παράπονό του με το "καλά σου κάνανε και σένα"; Χορταίνει την πείνα του αν πεινάσει και κάποιος άλλος;

Μήπως είναι ώρα να συνειδητοποιήσουμε ότι ο εχθρός όλων όσων χάσαμε τις δουλειές μας δεν είναι εκείνοι που δουλεύουν ακόμη αλλά εκείνοι που μας πέταξαν στην ανεργία και το σύστημα που αυτοί υπηρετούν;

Το 2005, το Αυστριακό Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών (WIFO) δημοσίευσε μια μελέτη τεσσάρων ερευνητών με θέμα "The Size and Performance of Public Sector Activities in Europe"(Μέγεθος και απόδοση των δραστηριοτήτων του δημόσιου τομέα στην Ευρώπη). Από το ενδιαφέρον περιεχόμενό της, παραθέτω εδώ μία από τις συμπερασματικές επισημάνσεις της:

Η οικονομική λειτουργία των εθνών διαμορφώνεται από τις δραστηριότητες του ιδιωτικού τομέα και από την πολιτική τού δημοσίου. Στις περισσότερες χώρες, ο δημόσιος τομέας αντιπροσωπεύει ένα μη αμελητέο τμήμα τής συνολικής οικονομίας, φροντίζοντας για την παροχή δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών, αν και το μέγεθος και η δομή του διαφέρουν σημαντικά από χώρα σε χώρα. Από απόψεως δημοσίων υπαλλήλων, τα μεγέθη στην Ε.Ε. δεν διαφέρουν πολύ από τις ΗΠΑ (με την Ιαπωνία να βρίσκεται πολύ πίσω). Όμως. από απόψεως δημόσιας δαπάνης ως προς το ΑΕΠ, ο δημόσιος τομέας στην Ε.Ε. είναι πολύ μεγαλύτερος απ' ότι στις ΗΠΑ και στην Ιαπωνία. Η Ε.Ε. ξεχωρίζει λόγω του σημαντικά μεγαλύτερου μεριδίου δαπάνης για κοινωνική προστασία και γενικές δημόσιες υπηρεσίες.

Βασισμένοι στην τελευταία πρόταση, οι τέσσερις μελετητές (οπαδοί των νεοφιλελεύθερων δοξασιών, όπως εύστοχα σημειώνει ένα από τα σχόλια του πρώτου κειμένου αυτής της σειράς) σημειώνουν την ανάγκη μεταρρυθμίσεων στον δημόσιο τομέα όλων των ευρωπαϊκών χωρών και προτείνουν την μείωσή του δια της εκχωρήσεως πολλών δραστηριοτήτων του σε ιδιώτες, προκειμένου η Ευρώπη να γίνει ανταγωνιστική προς τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία.

Πρώτη παρατήρηση: Η παραπάνω μελέτη πραγματοποιήθηκε το 2005, δηλαδή πριν το ξέσπασμα της σοβούσας καπιταλιστικής κρίσης, η οποία (τι ειρωνεία!) ξεκίνησε από τις ΗΠΑ. Πολύ θα ήθελα να δω τους τέσσερις μελετητές να επανέρχονται για να εξηγήσουν το γιατί κλήθηκε ο δημόσιος τομέας να σώσει τον ιδιωτικό όταν ξέσπασε η κρίση.

Ερώτηση σε παρενθεσούλα: Μήπως γνωρίζετε έστω μία μεγάλη εταιρεία που ΔΕΝ κάνει δουλειές με το δημόσιο; Που δεν τρέφεται, δηλαδή, με δημόσιο χρήμα; Προσωπικά δεν γνωρίζω καμμία. Κλείνει η παρενθεσούλα.

Δεύτερη παρατήρηση: Παρ' ότι διαπιστώνεται ότι ΗΠΑ και Ε.Ε. έχουν την ίδια περίπου αναλογία δημοσίων υπαλλήλων, η Ευρώπη "κατηγορείται" ότι ξοδεύει πολλά για κοινωνική προστασία και γενικές δημόσιες υπηρεσίες. Είναι προφανές ότι οι μελετητές θαυμάζουν το ότι περισσότεροι από έναν στους πέντε κατοίκους των ΗΠΑ υποσιτίζονται, ότι περισσότεροι από έναν στους τρεις δεν έχουν δυνατότητα πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας και ότι σύνταξη έχουν μόνον όσοι έχουν κάνει ειδικά συνταξιοδοτικά προγράμματα σε ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες.

Πέρα από τα παραπάνω, όμως, η εν λόγω μελέτη παραθέτει και μερικά στοιχεία που έχουν άμεση σχέση με το θέμα που μας απασχολεί εδώ. Όπως, για παράδειγμα, το παρακάτω διάγραμμα, το οποίο δείχνει διαχρονικά (1980-2002) το ποσοστό των δημοσίων υπαλλήλων κάθε ευρωπαϊκής χώρας ως προς το σύνολο της εργατικής δύναμης (πηγή: ΟΟΣΑ, 2003):

Το παραμύθι τελείωσε! Το "υδροκέφαλο" ελληνικό δημόσιο, με τις εκατοντάδες χιλιάδες υπεράριθμων τεμπέληδων υπαλλήλων, απλώς...δεν υπάρχει! Το "όργιο" διορισμών που -υποτίθεται πως- έκαναν όλοι οι πολιτικοί κατά την μεταπολίτευση, δεν κατάφερε να ξεκολλήσει την Ελλάδα από την τελευταία θέση. Κι αν δεν σας αρκεί το διάγραμμα, πάρτε και έναν πίνακα με ποσοστά (πηγή: ΟΟΣΑ, 2003):

Το επόμενο διάγραμμα αφιερώνεται εξαιρετικά σε όσους θεωρούν πως το κράτος είναι σπάταλο και πρέπει να κάνει οικονομία κόβοντας κονδύλια από παιδεία, υγεία, κοινωνική προστασία, μισθούς δημοσίων υπαλλήλων κλπ. Απεικονίζει διαχρονικά (1980-2002) την συνολική κρατική δαπάνη των ευρωπαϊκών χωρών ως ποσοστό επί του ΑΕΠ τους (πηγή: ΟΟΣΑ, 2003): Τελεία και παύλα! Αν οι ευθύνονταν οι δημόσιες δαπάνες για όσα τραβάμε σήμερα, τότε η Σουηδία, η Δανία, η Φινλανδία, το Βέλγιο και η Γαλλία θα έπρεπε να είχαν καταστραφεί ολοσχερώς ενώ η Γερμανία, η Ολλανδία και η Αυστρία θα έπρεπε να είχαν προ πολλού υπαχθεί σε μνημόνια.

Θα μου πείτε ότι υπάρχουν δημόσιοι υπάλληλοι που δεν διορίστηκαν αξιοκρατικά αλλά με μέσον. Συμφωνώ και αντιτείνω ότι το ίδιο γίνεται και στις τράπεζες και σε όλον τον ιδιωτικό τομέα. Βρείτε μου τράπεζα ή μεγάλη εταιρεία όπου δεν έχει πιάσει δουλειά άνθρωπος λόγω γνωριμιών. Δεν υπάρχει. Και μη μου πείτε ότι "τον δημόσιο υπάλληλο τον πληρώνουμε εμείς" γιατί θα σας απαντήσω ότι και τον ιδιωτικό υπάλληλο εμείς τον πληρώνουμε αφού το κόστος του μετακυλίεται στην τιμή των προϊόντων ή υπηρεσιών που αγοράζουμε από την επιχείρηση όπου δουλεύει.

Θα μου πείτε ότι υπάρχουν ανίκανοι (ή, έστω, μειωμένων δυνατοτήτων) δημόσιοι υπάλληλοι. Συμφωνώ και αντιτείνω ότι, αν δούλευαν μόνο οι ικανοί και οι ευφυείς, οι περισσότεροι από μας θα ήμασταν άνεργοι. Δεν λέω να διορίσεις κωφάλαλο ως τηλεφωνητή. Λέω, όμως, ότι ο κλητήρας δεν χρειάζεται να διαθέτει ευφυΐα επιπέδου Αϊνστάιν και ότι ο κωφάλαλος μπορεί άνετα να δουλέψει σε ένα σωρό άλλες θέσεις.

Θα μου πείτε ότι υπάρχουν δημόσιοι υπάλληλοι που σχεδόν δεν δουλεύουν γιατί έχουν περιορισμένο αντικείμενο. Κάποιος σχολιαστής ανέφερε τους σχολικούς φύλακες. Εγώ θα προσθέσω τους φύλακες των ισόπεδων σιδηροδρομικών διαβάσεων απ' όπου περνούν 3-4 τραίνα την ημέρα, τους γιατρούς των απομακρυσμένων περιοχών που περιθάλπουν 4-5 άτομα την εβδομάδα, τους λιμενικούς στα μικρά νησιά όπου τον χειμώνα δεν δένει καράβι με τίποτε, τους πυροσβέστες που σβήνουν φωτιές μια στο τόσο, τους στρατιωτικούς που δεν έχουν πολεμήσει εδώ και δεκαετίες, τους δασκάλους σε χωριά μερικών δεκάδων κατοίκων... Όλων αυτών η δουλειά, μετρημένη με το μοιρογνωμόνιο της οικονομικής θεωρίας (κόστος ανά μονάδα έργου), πληρώνεται πανάκριβα. Θεωρητικά, λοιπόν, πρέπει να τους καταργήσουμε. Συμφωνούμε; Μάλλον όχι. Να αναθέσουμε την δουλειά τους σε ιδιώτες; Μάλιστα. Οι οποίοι θα πληρώνονται από ποιόν; Χμμμ... πρόβλημα...

Νομίζω ότι, τέσσερις μέρες τώρα, είπαμε πολλά και τα στοιχεία που παραθέσαμε υπεραρκούν για να πειστεί όποιος δεν είναι κολλημένος ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι ευθύνονται για το δημόσιο χρέος μας ακριβώς όσο οι υπόλοιποι εργαζόμενοι: καθόλου. Όπως όλοι μας, έτσι κι αυτοί έχουν δικαίωμα να φωνάξουν ότι το παγκάλειο "μαζί τα φάγαμε" δεν τους αφορά.

Κλείνω, επαναλαμβάνοντας για πολλοστή φορά αυτό που είπα και χτες: αντίπαλός μας δεν είναι ούτε οι δημόσιοι υπάλληλοι ούτε οποιοσδήποτε άλλος εργαζόμενος.
Ο αντίπαλος είναι απέναντι!
γράφει ο Θοδωρής Αθανασιάδης
από το Cogito ergo sum