Οδυνηρό το τέλος των ψευδαισθήσεων

Μαζί με τις θερινές διακοπές τελειώνουν και οι ψευδαισθήσεις. Οι συνεχιζόμενες καταρρεύσεις των χρηματιστηριακών αξιών διεθνώς, εν μέσω Αυγούστου, η εκρηκτική εξέλιξη της κρίσης των εθνικών χρεών, που αγγίζει πια και τις ΗΠΑ, και οι τεκτονικές αλλαγές στην Ευρωζώνη, εξανέμισαν δυστυχώς πολύ νωρίς την, έστω, συγκρατημένη αισιοδοξία για την ευρωπαϊκή συμφωνία της 21ης Ιουλίου. Σε λιγότερο από ένα μήνα, το επιδεινούμενο χρηματοοικονομικό περιβάλλον καταδεικνύει πόσο ευάλωτη είναι η πολιτική των Ευρωπαίων ηγετών, διαρκώς καθυστερημένη, μονίμως άτολμη και, κυρίως, υποκριτική. Η ρητορική περί ενιαίας ισχυρής Ευρώπης, απογυμνωμένη ήδη από ιστορικό όραμα και πολιτικό περιεχόμενο, έχει μεταπέσει σε ρητορική εθνικισμών και σε απολογητική νεοφιλελεύθερων δοξασιών.

Τούτο το θερμό, ταραγμένο καλοκαίρι είχαμε συχνά την... αίσθηση ότι έχει ξεκινήσει άτυπος, βουβός, σκοτεινός, αόρατος πόλεμος, ένας παγκόσμιος πόλεμος. Χωρίς πυρά, χωρίς κρότους, χωρίς καπνό. Αλλά με πολλά θύματα. Οι «ανώνυμες» αγορές και οι φονταμενταλιστές ιεροκήρυκές τους επιτίθενται στις κοινωνίες, τις βυθίζουν στην ύφεση και την ανεργία, κλονίζουν τις δημοκρατίες, κλονίζουν την ίδια την Αμερικανική Δημοκρατία. Τα δημοκρατικά κράτη, εξασθενημένα και εκφυλισμένα, αδυνατούν να απαντήσουν πειστικά και, κυρίως, αποτελεσματικά· αδυνατούν να προστατέψουν τους πολίτες τους, αδυνατούν δηλαδή να υπερασπιστούν τον λόγο ύπαρξής τους. Χειρότερα ακόμη: σε πολλές περιπτώσεις, όπως στις ΗΠΑ, οι πολίτες εναντιώνονται σε απόπειρες υπεράσπισης κοινωνικών δικαιωμάτων, ουσιαστικά τάσσονται υπέρ του ανδραποδισμού τους. Τόσο το καλύτερο για τους κυρίαρχους.

Σε αυτήν την βιοπολιτική προοπτική οφείλουμε να βλέπουμε πλέον και τη δική μας χώρα, δοκιμαζόμενη δεινά επί δύο σχεδόν χρόνια. Σκάφος χωρίς τιμόνι, χωρίς ρότα, χωρίς πανιά. Δοκιμαζόμενη επιπλέον από έναν ψυχικό και πνευματικό διχασμό, εκπορευόμενο και από ιδιοτέλειες ασφαλώς, αλλά κυρίως εκπορευόμενο από συντριπτικό φόβο ενώπιον της κατάρρευσης βεβαιοτήτων και ψευδαισθήσεων. Η παλαιά σκέψη δεν βοηθάει πια, η κρίση τη σάρωσε· η νεωτερικότητα δείχνει το καταστροφικό της πρόσωπο, καταστρέφει στερεότυπα, αδύναμους ουμανισμούς. Η εργαλειακή σκέψη των τεχνικών του χρήματος βασίζεται σε αλγόριθμους· η ζωή εντούτοις δεν είναι γραμμική, ποτέ δεν ήταν, πόσο μάλλον οι ζωές των πολλών. Η κρίση, σαν παράδοξος ελκυστής, ανατρέπει την μεταπολεμική ισορροπία, σαρώνει τη μεταπολιτευτική νιρβάνα και τα βολικά της σχήματα, καταδεικνύει ανεπαρκείς και ανίκανες τις ηγετικές ελίτ, καταδεικνύει επίσης αδρανή και υπνώττουσα την κοινωνία. Υπό μίαν έννοια, και χωρίς να τη δικαιολογούμε, η παράλυση και οι παλινωδίες της κυβέρνησης, εξοργιστικές και τραγικές συνάμα, καθρεφτίζουν αυτή την ανημπόρια, αυτό το σάστισμα – κι αυτή την ουρά της ιδιοτέλειας.

Νέα διανοητικά εργαλεία, νέες πνευματικές δυνάμεις θα αναδυθούν ασφαλώς τα επόμενα χρόνια, εδώ κι αλλού. Αλλά τώρα ζούμε την πτώση. Ακόμη.
γράφει ο Νίκος Γ. Ξυδάκης

από την Καθημερινή