H παραθεριστική οικοπεδοποίηση στην Αντίπαρο καλά κρατεί

Ο τεμαχισμός σε τουριστικά οικόπεδα του παράκτιου τοπίου στην περιοχή του Αγίου Γεωργίου στη νότια Αντίπαρο, σοκάρει το βλέμμα. Στην αεροφωτογραφία διαφαίνεται από το κέντρο ο βασικός δρόμος που συνδέει τον οικισμό με την Αντίπαρο, ο οποίος καταλήγει σε λόφο με ακόμη πιο πυκνή οικοπεδοποίηση. Στο αριστερό τμήμα η ομώνυμη παραλία, αλλά στην φωτό αριστερά του 1999, δεν φαίνεται η νησίδα Δεσποτικό, αναπόσπαστο στοιχείο του τοπίου (βλ. Εικόνες 1 και 2).

Στη νοτιοδυτική πλευρά της Αντιπάρου Κυκλάδων, σε μια έκταση περίπου 1.500-1.800 στρεμμάτων, έχει αναπτυχθεί από το 1975 ο παραθεριστικός οικισμός του Αγίου Γεωργίου (Αϊ Γιώργης κατά τους ντόπιους), ο οποίος δημιουργήθηκε βάσει διατάξεων της νομοθεσίας περί συστάσεως Οικοδομικών Συνεταιρισμών (Ν. 602/1915 “Περί Συνεταιρισμών”). Μέχρι τη χάραξη των δρόμων και το “κόψιμο” των οικοπέδων, η περιοχή ήταν βοσκότοπος, χωρίς οδική σύνδεση με την πόλη της Αντιπάρου.

Η περιοχή αποτελούσε πάντοτε, από... την εποχή της πειρατείας, σημαντική τοποθεσία προσωρινού ελλιμενισμού και απόκρυψης σκαφών, γι’ αυτό και κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και της Κατοχής αποτέλεσε μυστική συμμαχική βάση και σημαντικό κρησφύγετο υποβρυχίων. Κατά την περίοδο της εθνικής αντίστασης η μυστική υποβρυχιακή βάση της Αντιπάρου στην περιοχή του Αϊ Γιώργη λειτούργησε ως βασικό σημείο ανεφοδιασμού και υποστήριξης αντάρτικων ομάδων και σαμποτέρ που μεταφέρονταν με καΐκια στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Η περιοχή ήταν πλούσια και σε σιδηρομεταλλεύματα, και γι’ αυτό γίνονταν ευκαιριακές εξορύξεις. Μέχρι το 1955 είχε εγκατασταθεί στην περιοχή μια γαλλική εταιρεία (Χάντερ – Σκαρλής), η οποία εκμεταλλευόταν το μέταλλο και το εξήγαγε. Τη γαλλική εταιρεία διαδέχθηκε μια ελληνική, η οποία όμως χρεοκόπησε και τελικά τα μεταλλεία έκλεισαν το 1956, οπότε η περιοχή παρέμεινε βοσκότοπος με μικρές στάνες (βλ. Εικόνα 3).

Η μετατροπή του παράκτιου τοπίου σε οικόπεδα ακολουθεί την "τυπική" διαδικασία κερδοσκοπικής εκμετάλλευσης της γης με ασαφείς τίτλους ιδιοκτησίας, γνωστή και από άλλες αντίστοιχες περιπτώσεις στον ελληνικό χώρο (βλ. Εικόνα 4).

Πριν από τη δικτατορία, το 1965, ένας Έλλην πολίτης κατέθεσε έγγραφα αποδοχής κληρονομιάς για τη συγκεκριμένη έκταση στην Κοινότητα Αντιπάρου. Το 1973 γίνεται πώληση της έκτασης με αγοραστή τον Οικοδομικό Συνεταιρισμό Χρυσοχόων Αθηνών. Στα έγγραφα περιλαμβάνεται και περιγραφή, σύμφωνα με την οποία η μεγάλη αυτή ιδιοκτησία περιήλθε στην κατοχή του πωλητή μέσω διαδοχικών κληρονομιών από το 1856, από Έλληνα έμπορο από τη Ρωσία (!). Όμως, σημαντικό μέρος των εγγράφων που αφορούσαν την περιοχή καταστράφηκε από φωτιά που προκλήθηκε στα αρχεία της Κοινότητας Αντιπάρου το 1974 και σήμερα η νομιμοποίηση της ιδιοκτησίας βασίζεται στις πράξεις δημιουργίας του Οικοδομικού Συνεταιρισμού Χρυσοχόων και της αποδοχής του σχεδίου του Συνεταιρισμού.

Ο Οικοδομικός Συνεταιρισμός Χρυσοχόων–Αργυροχόων και Ωρολογοπωλών Αθηνών και Προαστείων Χ.Α.Ω. Συν. Π.Ε. συστάθηκε το 1965 και περιλαμβάνει δύο συνεχόμενα κτήματα που βρίσκονται στις θέσεις Άγιος Γεώργιος, “Σωρός”, “Πεταλίδι” και “Τράχηλος” παρά τη θέση “Κάμπος Αγίου Γεωργίου” συνολικής εκτάσεως 1.323 στρεμμάτων και 94 μέτρων. Ο συνεταιρισμός δεν είναι σίγουρο ότι δημιουργήθηκε για να πραγματοποιηθεί η σχετική αγοραπωλησία της συγκεκριμένης έκτασης. Τούτο είναι όμως πολύ πιθανό, δεδομένου ότι τα καλύτερα παραθαλάσσια οικόπεδα ανήκουν στα αρχικά μέλη του διοικητικού συμβουλίου.

Με Πράξη του Συμβουλίου Δημοσίων Έργων (υπ’ αριθμ. 811/ 11/09/1975) γίνεται δεκτό το Σχέδιο του οικισμού του Συνεταιρισμού στον Άγιο Γεώργιο Αντιπάρου. Ο οικισμός καταλαμβάνει περίπου 1.550 στρέμματα, στα οποία έχουν τεμαχιστεί περίπου 700 οικόπεδα που διανέμονται σε 5 ξεχωριστές συνοικίες. Περισσότερο από το μισό της έκτασης διατίθεται για περιοχές δημόσιας χρήσης (πράσινο, αθλητικές εγκαταστάσεις, λειτουργίες ψυχαγωγίας, ελεύθερη ζώνη θαλάσσης, δίκτυο οδών και πλατειών, εκκλησία κ.λπ.). Ήταν ένα “…φιλόδοξο σχέδιο για δημιουργία πρότυπου “νησιώτικου” οικισμού, πλήρως εναρμονισμένου προς το περιβάλλον και την αισθητική του τοπίου, και με οικοδομές οι οποίες θα επιδιωχθεί με οργανωμένη δόμηση να κρατηθούν αυστηρά εντός των πλαισίων του τοπικού αιγαιονησιωτικού τύπου” (βλ. Εικόνες 5 και 6).

Με το Προεδρικό Διάταγμα της 2ας Ιουνίου 1976 εγκρίνεται το ρυμοτομικό σχέδιο του Οικισμού “επί εκτάσεως του Οικοδομικού Συνεταιρισμού Χρυσοχόων, Αργυροχόων και Ωρολογοπωλών Αθηνών και Προαστίων Χ.Α.Ω. και τινών ιδιωτικών εκτάσεων εις θέσιν “Άγιος Γεώργιος κ.λπ.” της Κοινότητας Αντιπάρου Κυκλάδων και καθορισμού των όρων και περιορισμών δομήσεως των οικοπέδων αυτού”. Κατόπιν διαλύθηκε ο συνεταιρισμός των χρυσοχόων και η περιοχή εκχωρήθηκε στην Κοινότητα. Σύμφωνα με το Σχέδιο Πόλεως, οι χρήσεις γης στην περιοχή είναι οριοθετημένες, απαγορεύονται τα ξενοδοχεία, αλλά ο συντελεστής δόμησης είναι υψηλός (στο 1 στρέμμα χτίζεται οικοδομή 400 τ.μ.) και συνεχώς παραβιάζεται (βλ. Εικόνες 7 και 8).

Αφού έγινε δεκτό το σχέδιο του οικισμού και έγινε η χάραξη των πρώτων δρόμων (βλ. Εικόνα 9), ο Συνεταιρισμός με αίτημά του προς την Κοινότητα Αντιπάρου ζητά τη διαπλάτυνση και ασφαλτόστρωση του παλαιού χωματόδρομου από την Αντίπαρο, κάτι που υλοποιείται σε δυο χρόνια. Το 1976 ο πρόεδρος του Συνεταιρισμού παραιτείται του δικαιώματος απαιτήσεως αποζημιώσεως για τους κοινόχρηστους χώρους του οικισμού υπέρ της Κοινότητας Αντιπάρου ή του δημοσίου ή οποιοδήποτε τρίτου επί των εκτάσεων των καταλαμβανομένων υπό των οδών και πλατειών που ανήκουν στον οικισμό.

Αυτό που αντικρίζει σήμερα ο επισκέπτης είναι η ταχύτατη μετατροπή του τοπίου σε ένα πυκνό και κακής αισθητικής θέρετρο, τυπικό δείγμα της οικοπεδοποίησης και ανοικοδόμησης των τουριστικών ακτών. Τριώροφες κατοικίες που έχουν μετατραπεί σε ενοικιαζόμενα δωμάτια, και μεγάλα συγκροτήματα αντικαθιστούν τις “νησιώτικες” μονώροφες κατοικίες της αρχικής φιλοδοξίας του οικισμού των χρυσοχόων. Η αξιοποίηση των ασαφών πολεοδομικών διατάξεων, οι αλληλοεπικαλύψεις της νομοθεσίας, η παντελής έλλειψη ελέγχου από τις πολεοδομικές αρχές και η σιωπηρή συναίνεση των τοπικών αρχών, συγκροτούν το πλέγμα των κοινωνικών διαδικασιών παραγωγής του τοπίου, γνωστών σε όλα τα νησιά των Κυκλάδων.
Εύκολα μπορεί κανείς να φανταστεί πώς θα είναι η περιοχή σε δέκα χρόνια.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
Αλιπράντη, Α. (1992) Μυστική συμμαχική βάση Αντιπάρου. Ιταλική Κατοχή 1941-1943. Αλιπράντη, Ν., Αλιπράντη, Χρ. (1968) Πάρος – Αντίπαρος ο ναός της Καταπολιανής - το σπήλαιο - ιστορικοί και αρχαιολογικοί τόποι και μνημεία, Αθήναι.

Οικοδομικός Συνεταιρισμός Χρυσοχόων – Αργυροχόων (1975) Επιστολή Οικοδομικού Συνεταιρισμού Χρυσοχόων-Αργυροχόων προς το Κοινοτικό Συμβούλιο Αντιπάρου, αρ. πρωτ. 404/ 22/10/1975.

Π. Δ. 2/6/1976 Περί εγκρίσεως ρυμοτομικού σχεδίου οικισμού επί εκτάσεως του Οικοδομικού Συνεταιρισμού Χρυσοχόων, Αργυροχόων και Ωρολογοπωλών Αθηνών και Προαστείων Χ.Α.Ω. και τινών ιδιωτικών εκτάσεων εις θέσιν “Άγιος Γεώργιος κλπ” της Κοινότητας Αντιπάρου Κυκλάδων και καθορισμού των όρων και περιορισμών δομήσεως των οικοπέδων αυτού.

Π. Δ. 16/11/1977 Περί τροποποιήσεως του από 2/61976 Π.Δ “Περί εγκρίσεως ρυμοτομικού σχεδίου οικισμού επί εκτάσεως του Οικοδομικού Συνεταιρισμού Χρυσοχόων, Αργυροχόων και Ωρολογοπωλών Αθηνών και Προαστείων Χ.Α.Ω. και τινών ιδιωτικών εκτάσεων εις θέσιν “Άγιος Γεώργιος κ.λπ.” της Κοινότητας Αντιπάρου Κυκλάδων και καθορισμού των όρων και περιορισμών δομήσεως των οικοπέδων αυτού”

Υπουργική Απόφαση Γ.27032/2228/ 01/12/1978 Περί κυρώσεως 16 τοπογραφικών φύλλων εφαρμογής του σχεδίου ρυμοτομίας οικισμού οικοδομικού Συνεταιρισμού Χρυσοχόων – Αργυροχόων και Ωρολογοπωλών Αθηνών, Πειραιώς και Προαστείων εις θέσιν Άγιος Γεώργιος Αντιπάρου.
από την Α.Φ.το διαβάσαμε στο antipariafwni