Διδάσκεται η ΗΘΙΚΗ ή είναι έμφυτη;

Με αφορμή το κείμενο με τον τίτλο: Απάντηση στον κ. Πιπερόπουλο για το:"Λίγες σκέψεις με αφορμή το «νέο» δίκτυο παιδεραστίας", που αναρτήθηκε στις 29/01/2009 στο apneagr, και παίρνοντας το ερέθισμα από τα ερωτήματα που έθεσε στο επ’ αυτού σχόλιό της η εκπαιδευτικός κ. Μαριάννα, θα εκφράσω εδώ με συντομία τις σκέψεις μου γύρω από το θεμελιώδες θέμα της ΗΘΙΚΗΣ, καταθέτοντας τις θέσεις μου για κάθε μια από τις ερωτήσεις που τέθηκαν.

1. Ως προς την ηθική "εκπαίδευση" οι απόψεις διίστανται : διδάσκεται η αρετή ή όχι?

Πιστεύω ότι η αρετή είναι εγγενής ποιότητα του ανθρωπίνου πνεύματος. Είναι ο θεϊκός σπόρος μέσα του – στοιχείο που τον διαφοροποιεί από τα ζώα – που, όμως, χρειάζεται διδασκαλία, δηλαδή κατάλληλη καλλιέργεια (εκ-παίδευση) για να βλαστήσει. Κάθε δέντρο προήλθε από ένα σπόρο. Έτσι και το δέντρο της αρετής που παράγει καλούς καρπούς προέρχεται από το σπόρο της ηθικής συνείδησης που ο Δημιουργός έχει τοποθετήσει βαθιά στην ανθρώπινη ύπαρξη. Τίποτα δεν παράγεται από το ΤΙΠΟΤΑ. Δε μπορείς να εξάγεις ηθικούς κανόνες από το μηδέν ή έστω από τη σάρκα, η οποία υπακούει μόνο στα ένστικτα που συχνά αντιστρατεύονται την ηθική συνείδηση.

Αν όμως... υποθέσουμε ότι ο ηθικός κώδικας δεν ήταν έμφυτος, τότε πού βρήκαν οι φιλόσοφοι και οι πνευματικοί Δάσκαλοι τις ηθικές αρχές για να τις διδάξουν; Πού βρήκε ο Μωυσής, π.χ., τις «Δέκα Εντολές» που έγραψε στις πέτρινες πλάκες; Μήπως πρέπει να πιστέψουμε ότι του τις υπαγόρευσε ο Θεός μεγαλοφώνως πάνω στο όρος Σινά; Όχι βέβαια. Ο Μωυσής “διάβασε” τις δέκα εντολές μέσα του. Πώς; Πότε; Μετά από 40 μερόνυχτα που αφιέρωσε στην εκζήτηση του Θεού με νηστεία και προσευχή. Τότε ο νους του “φωτίστηκε” και αποκωδικοποίησε τους ηθικούς κανόνες που βρίσκονταν μέσα του – χαραγμένοι στο πνεύμα του - εκ γενετής. Ακόμη και ο ίδιος ο Ιησούς χρειάστηκε την απομόνωση, τη νηστεία και την προσευχή για 40 ημέρες στην έρημο, ώστε να φωτιστεί τα μέγιστα το πνεύμα μέσα του πριν ξεκινήσει τη μεγάλη αποστολή του.

Επειδή όμως ο κάθε άνθρωπος δεν έχει ούτε την κλίση και κλήση για αφιέρωση, ούτε τη διάθεση για αναζήτηση της Αλήθειας μέσα από καθαρή ζωή, προσευχή και νηστεία ώστε να οδηγήσει ο ίδιος τον εαυτό του στην πνευματική αφύπνιση και αυτοπραγμάτωση, γι’ αυτό η ηθική – ναι, αυτή που παραδόθηκε στην ανθρωπότητα από τους φιλοσόφους, τους μεγάλους Μύστες και το Χριστό, την οποία οι ίδιοι άντλησαν από το πνεύμα μέσα τους - πρέπει να διδάσκεται από το εκπαιδευτικό σύστημα ώστε να βοηθηθεί το παιδί στην πορεία προς την πνευματική του εξέλιξη. Άλλωστε, όταν η κάθε επιστήμη χρειάζεται διδασκαλία και επίπονη μελέτη για να κατακτηθεί, πόσο μάλλον η ύψιστη επιστήμη της ΑΡΕΤΗΣ, που τόσο έχει παρεξηγηθεί και παραμεληθεί, με οδυνηρές για τα άτομα και ολόκληρη την ανθρωπότητα συνέπειες.

Βεβαίως η διδασκαλία της ηθικής στα σχολεία πρέπει ν’ αποσκοπεί στην εκ-παίδευση, δηλαδή στην εξαγωγή της έμφυτης ηθικής μέσα από το πνεύμα του ανθρώπου. Τα “πρέπει” και δεν “πρέπει”, όταν επιβάλλονται εξωτερικά ως κανόνες καλής συμπεριφοράς, και μάλιστα από δασκάλους που δεν τους εφαρμόζουν στη ζωή τους, συχνά διεγείρουν αντιδραστικότητα, κάποτε μάλιστα και βίαιη. Μ’ άλλα λόγια, είναι βαρετοί κανόνες, εν πολλοίς ανεφάρμοστοι, και δε μπορούν να παράγουν νόστιμο καρπό αυθεντικής αρετής στη ζωή του ανθρώπου. Κανένας υγιής νους δε μπορεί να δεχτεί περιορισμούς και οδηγίες που του επιβάλλονται έξωθεν, επιδιώκοντας να του καθορίσουν το πώς θα ζει και θα συμπεριφέρεται, με τη φοβέρα μιας φυσικής τιμωρίας μέσω των νόμων της Πολιτείας και μιας μεταφυσικής τιμωρίας σε κάποια κόλαση που έχει τάχα ετοιμάσει ο Θεός για τους κακούς (δηλαδή για όλους μας!).

Με το φόβο δεν έγινε ποτέ και κανένας ενάρετος. Εκεί είναι που απέτυχαν παταγωδώς τα εκπαιδευτικά συστήματα και όλες οι θρησκείες. Το θλιβερό αποτέλεσμα το βιώνουμε στην κοινωνία που ζούμε, αλλά το βλέπουμε επίσης και μέσα στους κόλπους των ίδιων των Εκκλησιών. Ο άνθρωπος μπορεί να γίνει ενάρετος μόνο με την εσωτερική καλλιέργεια του δικού του πνευματικού σπόρου - που, ως προερχόμενος από τον ίδιο Δημιουργό, είναι πανομοιότυπος σε όλους τους ανθρώπους - και μόνο όταν ο ίδιος το θέλει, αφού έχει πειστεί πως η πραγμάτωση της αρετής στη ζωή του είναι το ύψιστο συμφέρον του στο εδώ και τώρα και ο μόνος ασφαλής δρόμος προς την πολυπόθητη ατομική ευτυχία και τη συλλογική ευημερία.

Έτσι, όταν όλοι οι άνθρωποι διδαχτούν και βοηθηθούν να καλλιεργήσουν το έδαφος της ψυχής τους ώστε να βλαστήσει ο υπάρχων εκεί ηθικός σπόρος και να φέρει τον καρπό της αρετής, τότε η συμπεριφορά τους θα πάψει να καθορίζεται από τα εγωκεντρικά ζωικά τους ένστικτα – χωρίς βεβαίως να παραμελούν τις φυσικές ανάγκες του σώματός των – και θα μπορέσουν ν’ αναδείξουν τον αποκαλούμενο “Κοινό Νου”. Μόνον έτσι οι άνθρωποι θα καταφέρουν να συνεννοηθούν και να ομονοήσουν, δημιουργώντας μια δίκαιη, ειρηνική και ευημερούσα κοινωνία, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο . Όταν ο “Κοινός Νους” αφήνεται να εκδηλωθεί, τότε παύουν να υπάρχουν διαφορετικές και αλληλοσυγκρουόμενες γνώμες και απόψεις. Το “ΚΑΛΟ” είναι ένα και δε μεταβάλλεται ανάλογα με γνώμες και απόψεις. Όσο οι άνθρωποι ξεδιπλώνουν μέσα τους την Αλήθεια τόσο πιο πολύ θα συγκλίνουν προς τη μία και μοναδική απόλυτη ΑΛΗΘΕΙΑ. “Γνώμη” σημαίνει απλά απόκλιση από την απόλυτη αλήθεια ή, στην καλύτερη περίπτωση, μια περιορισμένη πλευρά της Αλήθειας.

2. Είναι έμφυτη και μπορεί να διαμορφωθεί, να αναπτυχθεί, να εξελιχθεί. Με ποια μέσα όμως?

Νομίζω ότι απάντησα ήδη στο πρώτο σκέλος αυτής της ερώτησης. Ναι Η ΗΘΙΚΗ ΕΙΝΑΙ ΕΜΦΥΤΗ αλλά χρειάζεται να καλλιεργηθεί το εσωτερικό έδαφος - η ανθρώπινη ψυχή - ώστε ο ηθικός σπόρος να βλαστήσει και να δώσει καρπούς ΑΡΕΤΗΣ!
Τώρα, ως προς τα μέσα εξέλιξης και ανάπτυξης, εδώ είναι τα δύσκολα. Τα θρησκευτικά βιβλία υπάρχουν, αλλά πιστεύω ότι πρέπει να ξαναγραφτούν και να τεθούν σε διαφορετική βάση. Οι νέοι πρέπει να μάθουν για την κυριότερη συνιστώσα της ύπαρξής τους, την πνευματική, και να βοηθηθούν να την ψηλαφήσουν μέσα τους. Η εμπνευσμένη διδασκαλία της ηθικής, προφορική ή μέσα από εμπνευσμένα κείμενα, βοηθάει στο σκάσιμο (άνοιγμα) του πνευματικού σπόρου μέσα μας, αρκεί βεβαίως να συνεργάζεται και η ελεύθερη θέληση του ανθρώπου. Κανένας δε μπορεί να γίνει ενάρετος με το ζόρι. Πρέπει να το θέλει και να συνεργάζεται με το πνεύμα μέσα του, το οποίο κατά την αφύπνισή του είναι σαν το νεογέννητο μωρό που χρειάζεται τροφή – αρχικά το γάλα της μητέρας του, και σιγά-σιγά όλο και πιο στερεά τροφή για να μεγαλώσει και να παράγει καρπό. Εάν το παιδί τρέφεται με γάλα εφόρου ζωής, τότε το σώμα του θα πάθει ατροφία, και τότε, αν δεν πεθάνει πρόωρα, θα είναι ένας ασθενικός άνθρωπος. Το ίδιο έχουν πάθει οι “Χριστιανοί” τρεφόμενοι εφόρου ζωής με πνευματικό γάλα από τη θρησκεία. Έχουν ατροφήσει πνευματικά διότι δεν τους δόθηκε ποτέ στερεά πνευματική τροφή. Και δεν τους δόθηκε, όχι από τσιγκουνιά αλλά επειδή “ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος” κληρικού – ιερέα, δεσπότη ή πατριάρχη. Είναι αυτό που λένε, “τυφλοί οδηγούν τυφλούς”…

3. Γιατί προχωρώντας παραπέρα, για να διδαχθεί η ηθική θα πρέπει η Πολιτεία και η κοινωνία να δέχονται ΜΙΑ ηθική και όχι την ηθική του συμφέροντος.

Στη παρούσα κατάσταση της ανθρωπότητας, τόσο η Πολιτεία όσο και η κοινωνία δεν υπηρετούν τη ΜΙΑ ηθική, παρόλο ότι δέχονται πως υπάρχει, αλλά την ατομική “ηθική” που εξυπηρετεί τα ζωικά τους ένστικτα, δηλαδή το ατομικό τους συμφέρον, όπως αφελώς νομίζουν. Είπα “όπως νομίζουν”, διότι όταν το ατομικό συμφέρον συγκρούεται και υπονομεύει το συλλογικό, τότε παύει να είναι "συμφέρον" και, ενωρίτερα ή αργότερα, γυρνάει μπούμερανγκ. Η επαλήθευση του κυρίαρχου άγραφου νόμου «Ό,τι σπείρεις θα θερίσεις» ταλαιπωρεί σήμερα όλη την ανθρωπότητα που πληρώνει βαρύ τίμημα για τις συλλογικές της αμαρτίες-αστοχίες, ο κοινός παρονομαστής των οποίων είναι η απληστία, ο άκρατος ηδονισμός και η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

4. Δέχεται η κοινωνία μας μία ηθική; Θεωρεί την αρετή ύψιστο αξίωμα ή απλά μια μεγαλοστομία για εγκαρδιωτικές πομφόλυγες;

Πιστεύω ότι η κοινωνία μας - αν και λιμοκτονούσα από στερεά πνευματική τροφή - διαισθητικά δέχεται ΜΙΑ ηθική. Απόδειξη είναι η πρόσφατη καθολική καταδίκη των παιδεραστών. Μια άλλη περίτρανη απόδειξη είναι η καθολική καταδίκη της διαφθοράς, ακόμη κι από διεφθαρμένους. Κανένας φυσιολογικός άνθρωπος δε βγήκε ποτέ να επιδοκιμάσει έναν παιδεραστή, ή έναν διεφθαρμένο, ή ένα φονιά. Η συνείδησή του τον αποτρέπει. Επίσης, οι νόμοι, όσο κοντόφθαλμοι κι ανεπαρκείς κι αν είναι οι νομοθέτες, υπαγορεύουν τη ΜΙΑ ηθική. Η Δικαιοσύνη δικάζει με βάση τη ΜΙΑ ηθική, όσο κι αν ενίοτε οι ίδιοι οι δικαστές την παραβιάζουν, δικάζοντας μεροληπτικά προς εξυπηρέτηση ιδίων συμφερόντων. Η “Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα”, όσες ατέλειες και παραλείψεις κι αν έχει, συντάχθηκε (στις 10 Δεκεμβρίου του 1948) με βάσει τη ΜΙΑ ηθική. Ας θυμηθούμε τι γράφει η διακήρυξη:
«Η ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ: Διακηρύσσει ότι η παρούσα Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου αποτελεί το κοινό ιδανικό στο οποίο πρέπει να κατατείνουν όλοι οι λαοί και όλα τα έθνη, έτσι ώστε κάθε άτομο και κάθε όργανο της κοινωνίας, με τη Διακήρυξη αυτή διαρκώς στη σκέψη, να καταβάλλει, με τη διδασκαλία και την παιδεία, κάθε προσπάθεια για να αναπτυχθεί ο σεβασμός των δικαιωμάτων και των ελευθεριών αυτών, και να εξασφαλιστεί προοδευτικά, με εσωτερικά και διεθνή μέσα, η παγκόσμια και αποτελεσματική εφαρμογή τους, τόσο ανάμεσα στους λαούς των ίδιων των κρατών μελών όσο και ανάμεσα στους πληθυσμούς χωρών που βρίσκονται στη δικαιοδοσία τους.»

Το πρόβλημα επομένως των λαών και των ατόμων δεν είναι η άγνοια της ΜΙΑΣ ηθικής, αλλά η άρνησή τους να την εφαρμόσουν, νομίζοντας ότι έτσι υπηρετούν καλύτερα το ατομικό τους συμφέρον. Κάποιος πρέπει να τους πείσει λοιπόν – η κατάλληλη Παιδεία – ότι παραβιάζοντας τους κανόνες της ΜΙΑΣ ηθικής, που δεν την επινόησαν κάποιοι θνητοί οι οποίοι θέλουν να τους ελέγχουν αλλά είναι γραμμένη μέσα τους, απλά υπονομεύουν και το ατομικό και το συλλογικό πραγματικό τους συμφέρον.

5. Και αν δέχεται ότι υπάρχει μία και ενιαία ηθική, ποιος θα την διδάξει? Μα ο ενάρετος που συχνά στη λαϊκή αντίληψη είναι ο ιερέας, ως φορέας του θεϊκού νόμου.

Η απάντηση στο ποιος θα διδάξει την ενιαία ηθική έχει ήδη δοθεί: Η κατάλληλη πνευματική Παιδεία, που πρέπει ν’ αρχίζει από το νηπιαγωγείο. Ο φορέας του θεϊκού νόμου είναι ο κάθε άνθρωπος. Τώρα το αν οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν κατάλληλα εκπαιδευτεί και πνευματικά αυτοκαλλιεργηθεί για να μπορούν να παράσχουν στο μαθητή τις βάσεις για την εσωτερική αφύπνισή του, ώστε να γίνει ό ίδιος νόμος στον εαυτό του, δε σημαίνει ότι δεν οφείλει το εκπαιδευτικό μας σύστημα κάποτε να τους ετοιμάσει για ν’ ανταποκριθούν στην ύψιστη αυτή αποστολή. Δυστυχώς, όμως, επειδή το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα κι αυτοί που γράφουν τα διδακτικά βιβλία, κυρίως τα φιλοσοφικά και τα θρησκευτικά, είναι πνευματικά ανεκπαίδευτοι, σαν κοινωνία έχουμε φτάσει στο σημερινό ηθικό τέλμα. Βεβαίως και οι εμπνευσμένοι ιερείς – αν υπήρχαν – θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην πνευματική καλλιέργεια των πιστών, που κακώς ονομάζουν «ποίμνιο». Αλλά στην Εκκλησία δε συχνάζουν πολλοί. Από τη Στοιχειώδη και τη Μέση Εκπαίδευση όμως περνάνε όλοι, γι’ αυτό εκεί πέφτει το βάρος και η ευθύνη για το χτίσιμο μιας καλύτερης κοινωνίας...

6. Γιατί ό,τι και αν διδάσκει ο εκπαιδευτικός, έρχεται η οικογένεια και η κοινωνία και τα κάνουν ρημαδιό.

Το φως δε μπορεί να επηρεαστεί από το σκοτάδι. Μια οικία με γερά θεμέλια δε φοβάται ούτε τις μπόρες ούτε τους σεισμούς. Ο μαθητής που έχει αφυπνιστεί πνευματικά και μπορεί να ερμηνεύει τον άγραφο νόμο μέσα του δεν κινδυνεύει να παρασυρθεί από την οικογένεια ή την κοινωνία, εκτός αν ελεύθερα το αποφασίσει ο ίδιος. Η πραγματική όμως επαφή του ανθρώπου με τον ηθικό σπόρο μέσα του – Ανώτερος Εαυτός ή Πνεύμα - τον κάνει να μην επιθυμεί να παραβιάσει τη φωνή της συνείδησης στον πυρήνα της ύπαρξής του. Τώρα ο πνευματικός εαυτός του ανθρώπου έχει γίνει πλέον ο αγαπημένος/αγαπημένη του. Είναι “ερωτευμένος” με αυτόν/αυτήν, και δε θέλει να κάνει τίποτα που να τον/την πληγώσει. Έτσι απλά… Γνωρίζει, και το έχει βιώσει, ότι προδίδοντας τον εσωτερικό θεό, ακόμη και αν κανένας νόμος της Πολιτείας δεν τον τιμωρήσει, προδίδει στην ουσία την ίδια την ύπαρξή του, υπονομεύει την εσωτερική του γαλήνη και την ευτυχία του και αποτυγχάνει να εκπληρώσει το σκοπό για τον οποίο γεννήθηκε, που δεν είναι άλλος από το να γίνει η ενσάρκωση της ΑΡΕΤΗΣ – ένα όχημα για την εκδήλωση του Θεού στη γη.

Αυτά τα λίγα για το θεμελιώδες αυτό κεφάλαιο, και ευχαριστώ την εκπαιδευτικό κ. Μαριάννα για τα ερεθίσματα που μου έδωσε ώστε να γράψω αυτό το άρθρο.
Μαρία Σεφέρου