Η «ελληνική» ανάγνωση (της κρίσης στην Συρία)

Ένα από τα στοιχεία που κάνει τις αμερικάνικες ταινίες πιο διασκεδαστικές είναι ο σαφής διαχωρισμός «καλών» και «κακών». Δυστυχώς όμως η πραγματική ζωή μοιάζει λιγότερο με ταινία του Χόλυγουντ και περισσότερο με αρχαία τραγωδία όπου το σύνολο σχεδόν των ηρώων συνοδεύονται από ένα ισχυρό Λόγο. Ακόμα και στην «Αντιγόνη» παρά το ότι ο Σοφοκλής τιτλοφορεί το έργο του έτσι ώστε να προκαταβάλει το κοινό υπέρ της ατίθασης νέας βλέπουμε το αντίπαλο δέος, τον Κρέοντα, να εκφράζεται με τρόπο που μπορεί να πείσει πολλούς για το δίκαιο των θέσεων του. Κανένας τραγικός χαρακτήρας δεν θα ενδυθεί τον μανδύα του κακού με την ευκολία που κάνουν οι εκάστοτε αντίπαλοι του Τσακ Νόρις και του Σιλβέστερ Σταλόνε. Επειδή ακριβώς λοιπόν έχουμε μεγαλώσει περισσότερο με Σπίλμπεργκ και λιγότερο με Αισχύλο όποτε βρισκόμαστε προ μιας μπερδεμένης κατάστασης είτε πάμε με το συρμό, είτε επιλέγουμε να παραβλέπουμε το ζήτημα. Αφορμή των παραπάνω αποτελεί η κατάσταση στη Συρία και ο τρόπος με τον οποία αυτή προσλαμβάνεται από την ελληνική κοινωνία.

Αναμφίβολα τα γεγονότα στη Συρία έχουν... πολλές πτυχές και δύσκολα μπορούν να εξηγηθούν στην ολότητα τους παρ’ όλα αυτά έχει μεγάλο ενδιαφέρον το πώς αυτά ερμηνεύονται από τον μέσο Έλληνα. Για τους περισσότερους από μας η συριακή κρίση δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια ιμπεριαλιστική επίθεση της νέας τάξης πραγμάτων ενάντια των ελεύθερων λαών και της …ορθοδοξίας. Είναι τέτοιος ο τρόπος κάλυψης των γεγονότων από κάποια μέσα που ένας αδαής αναγνώστης μπορεί να νομίζει πως η Συρία του Άσσαντ είναι τόσο ορθόδοξη όσο η Σερβία του Μιλόσεβιτς. Τα ερωτήματα που μοιραία ανακύπτουν σχετίζονται με το πώς οδηγηθήκαμε σε τέτοιες ερμηνείες, τι πραγματικά συμβαίνει και τι κάνει αυτές τις γραμμές πιο αξιόπιστες από εκείνες που αναπαράγουν την κυρίαρχη ανάγνωση.

Πρώτα από όλα οφείλουμε να αναγνωρίσουμε πως ο μέσος Έλληνας τα τελευταία χρόνια έχει πιο σημαντικές προτεραιότητες από το να παρακολουθεί τα τεκταινόμενα πέριξ της Δαμασκού. Το παραπάνω συνδυασμένο με την γενικότερη άγνοια για το τι πραγματικά συνέβαινε στο εσωτερικό των περισσότερων αραβικών χωρών μέχρι το 2011 δημιουργεί ένα πληροφοριακό κενό που κάλλιστα μπορεί να συμπληρωθεί με αμφιβόλου αξιοπιστίας τρόπο. Αν μάλιστα το υλικό του συμπληρώματος ταιριάζει με τις ερμηνείες που δίνονται για να εξηγηθεί η δική μας κρίση, δηλαδή η προτεραιότητα του Έλληνα αναγνώστη, τόσο πιο δημοφιλές τείνει να γίνει αυτό το «υλικό». Με απλά λόγια, όταν πολλοί εξηγούν την σημερινή κατάσταση αποκλειστικά και μόνο με βάση τις «συνομωσίες» που τα ξένα κέντρα απεργάζονται εναντίον του ελληνισμού και της ορθοδοξίας, είναι εύλογο μετά να πιστεύουν πως ο συριακός εμφύλιος είναι αποτέλεσμα δράσης ξένων πρακτόρων. Επιταχυντικό στοιχείο της διασποράς της συγκεκριμένης αντίληψης αποτελεί η αμερικάνικη υποτίθεται ταυτότητα των εν λόγω πρακτόρων. Οι θιασώτες της γνώμης που θέλει πίσω από τον συριακή κρίση να βρίσκεται η CIA και η Mossad εξιτάρει τον μέσο Έλληνα που αν και πολίτης χώρας του ΝΑΤΟ έχει μάθει να μισεί τους Αμερικανούς και να τους αποδίδει, ενίοτε όχι άδικα, τα δεινά μας από τον εμφύλιο και τη χούντα μέχρι την κυπριακή τραγωδία και το …ΠΑΣΟΚ. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Μπασάρ εύκολα μπορεί να σκιαγραφηθεί σαν ένας αντιιμπεριαλιστής ηγέτης που πολεμά για την αξιοπρέπεια και την ανεξαρτησία του λαού του. Με άλλα λόγια, στο μικρό μας μυαλό δύναται να ταυτιστεί με κάποιον σαν τον Ορλάντο Μπλουμ, το ξωτικό των ταινιών του Τζάκσον που φέροντας μια φαρέτρα που δεν άδειαζε ποτέ έστειλε δεκάδες Ορκ στον θάνατο για τη σωτηρία της Μέσης Γης από την επιτομή του κακού, τον Σάουρον.

Το πόσο μπορεί να διαστρεβλώσει την πραγματικότητα η ερμηνεία της μέσα από το πρίσμα μιας λανθασμένης ιδεοληψίας αποκαλύπτεται από το αποτέλεσμα των ερευνών του Κλαύδιου Πτολεμαίου. Ο μεγάλος αστρονόμος βασιζόμενος στην αυθαίρετη πλατωνική αρχή ότι η κίνηση των ουράνιων σωμάτων εξηγείται δια της γεωκεντρικής θεωρίας και της χρήσης των ομαλών κυκλικών τροχιών κατέληξε σε ένα πολυσύνθετο μοντέλο που τελικά εξηγούσε τις φαινόμενες τροχιές των πλανητών αλλά από την άλλη δεν είχε καμία σχέση με το τι πραγματικά συμβαίνει πέρα από τη στρατόσφαιρα. Η πτολεμαϊκού τύπου ανάγνωσης της συριακή κρίσης των εν Ελλάδι υποστηρικτών του Άσσαντ αποδεικνύεται από το γεγονός ότι ένας κληρονομικός δικτάτορας που σφάζει τον λαό του με τις πλάτες μιας μεγάλης δύναμης (Ρωσία) και τη βοήθεια μιας ισλαμικής οργάνωσης (Χεζμπολλάχ) παρουσιάζεται ούτε λίγο ούτε πολύ ως υπερασπιστής της ορθοδοξίας και της ελευθερίας. Αν όμως τα πράγματα δεν είναι έτσι τότε πως είναι; Και αν άλλοι αναλυτές είναι κομπογιαννίτες Πτολεμαίοι τι καθιστά εμένα εφάμιλλο του Κέπλερ; Ptolemy System

Για να καταλάβουμε τι συμβαίνει στη Συρία πρέπει να δούμε τα πράγματα συνολικά. Όσο ξεκινάμε την ανάλυση μας από την παρουσία εμμίσθων από την Τουρκία και το Κατάρ αντικαθεστωτικών στα βουνά της Συρίας, τόσο θα μοιάζουμε με εκείνους που αρχίζουν την μελέτη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μετά τον βομβαρδισμό της Δρέσδης ή με αυτούς που ξεχνάν ότι το σύμφωνο Ρίμπεντροπ Μολότωφ ανετράπη γρήγορα. Η κρίση στη Συρία δεν ήρθε ουρανοκατέβατη, ήταν ο τελευταίος κρίκος μιας αλυσιδωτής έκρηξης που τους δύο πρώτους μήνες του 2011, εντελώς απροσδόκητα, ανέτρεψε δύο απολυταρχικά φιλοδυτικά καθεστώτα. Κάποιοι λένε πως όλη η Αραβική Άνοιξη ήταν μια συνομωσία αποσκοπούσα αποκλειστικά στην αποσταθεροποίηση της Συρίας γιατί η τελευταία εφοδίαζε τη Χαμάς και τη Χεζμπολλάχ με όπλα και ήταν σύμμαχος του Ιράν. Τα πράγματα δεν ήταν ακριβώς έτσι καθώς τα τελευταία χρόνια ο Μπασάρ προσέγγιζε με αργά και σταθερά βήματα, όπως πάντα γίνεται στη διπλωματία, τις ΗΠΑ. Αλλά ακόμα και αν ο Ομπάμα δεν ήταν ικανοποιημένος από την πρόοδο του Άσσαντ για ποιο λόγο να εφαρμόσει ένα μακροχρόνιο σχέδιο ανατροπής του που στα αρχικά του στάδια θα περιλάμβανε την καρατόμηση του Μουμπάρακ, του πιο πιστού σημαντικού συμμάχου των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή μετά το Ισραήλ; Κάποιοι λένε ότι το έκανε για να ρίξει στάχτη στα μάτια του κόσμου, αλλά από πότε οι Αμερικάνοι τηρούν τα προσχήματα στην εξωτερική τους πολιτική; Εκτός και αν κάποιος πιστεύει πως στην Ουάσιγκτον υποφέρουν από τύψεις επειδή ακόμα δεν έχει βρεθεί το χημικό και βιολογικό οπλοστάσιο του Σαντάμ. Αλλά ας γυρίσουμε στη Συρία του Μαρτίου του 2011 όπου σιγά σιγά διαδηλώσεις διαμαρτυρίας αρχίζουν να λαμβάνουν χώρα, διαδηλώσεις με πολύ ήπια αιτήματα, ενίοτε δυναμικές αλλά κατά γενική ομολογία χωρίς όπλα. Σε αυτές τις διαδηλώσεις το καθεστώς απάντησε με σφαίρες ελπίζοντας στον συνετισμό των διαμαρτυρομένων. Ο Άσσαντ έχοντας δει τις εξελίξεις σε Τυνησία και Αίγυπτο φρόντισε να μην κάνει τα ίδια λάθη με τους Μπεν Άλι και Μουμπάρακ. Με άλλα λόγια, αφενός εξασφάλισε τη στήριξη του στρατού του και αφετέρου φρόντισε ώστε η Δαμασκός να μη γίνει ποτέ θέατρο μεγάλων διαδηλώσεων. Επιπλέον κινητοποίησε τη λαϊκή του βάση και έτσι τα μέλη της θρησκευτικής του σέχτας, η σουνιτική αστική τάξη, οι έχοντες έμμισθη σχέση με το κράτος και γενικά οι προνομιούχες μειονότητες άρχιζαν να συνασπίζονται γύρω του ελέω συμφέροντος ή φόβου για το άγνωστο μετά. Κάπου εδώ εντοπίζεται και η συμμαχία Άσσαντ Σύρων Χριστιανών, μια ωφελιμιστική σύνδεση με ρίζες τόσο βαθιές όσο και η σχέση του Σαμαρά με τους δραχμοφοβικούς ψηφοφόρους των εκλογών του περασμένου Ιουνίου.

Τα ερωτήματα όμως παραμένουν. Η Συρία δεν καταστρέφεται μέρα με τη μέρα; Οι αντικαθεστωτικοί είναι ή δεν είναι Ισλαμιστές; Εκπαιδεύονται, οπλίζονται και χρηματίζονται από την Τουρκία, το Κατάρ, τη Σαουδική Αραβία και τις ΗΠΑ ή όχι; Η χώρα ήταν ή δεν ήταν καλύτερα πριν την «εξέγερση»; Αναφορικά με το τελευταίο θα ήταν αφελές να υποστηρίξει κανείς πως μετά από 70 χιλιάδες νεκρούς, εκατοντάδες χιλιάδες φυλακισμένους, ακόμα περισσότερους εκτοπισμένους και τις εκτεταμένες καταστροφές στις υποδομές της η χώρα είναι σε καλύτερη μοίρα από τον Μάρτιο του 2011. Από την άλλη βέβαια θα ήταν πραγματικά τραγικό για τον συριακό λαό όλες αυτές οι θυσίες να μην έχουν ουσιαστικές συνέπειες για έναν από τους βασικούς υπαίτιους της σφαγής, τον Σύρο πρόεδρο και το περιβάλλον του.

Κατά τα άλλα ναι στη Συρία πλέον διεξάγεται ένας εμφύλιος που από τη μία πλευρά βρίσκεται ένα αιματοβαμμένο καθεστώς που είναι διατεθειμένο να κάνει τα πάντα για την εξουσία και από την άλλη ετερόκλητες δυνάμεις που εφοδιάζονται από τη Δύση και στις οποίες φαίνεται να κυριαρχούν ισλαμικά στοιχεία. Το θέμα όμως είναι πως φτάσαμε ως εδώ. Οι ένοπλοι Ισλαμιστές δεν εμφανίστηκαν τον Απρίλιο του 2011. Η εξέγερση του συριακού λαού ήταν γνήσια και για μήνες έμεινε σχετικά ειρηνική, τον Ιούλιο του 2011 η Χάμα καταλήφθηκε από δεκάδες χιλιάδες λαού που αξίωναν την φυγή του Άσσαντ. Από εκείνο το σημείο το καθεστώς έγινε πιο σκληρό και η αντιπολίτευση έψαχνε απεγνωσμένα τρόπο να απαντήσει. Ο συνδυασμός πολλών λιποταξιών (ελάχιστες όμως σε σχέση με το μέγεθος του στρατεύματος), διεθνής κατακραυγής και ενός κύματος αλληλεγγύης κυρίως από τους Σουνίτες του Λιβάνου δημιούργησαν της βάσεις για τον σχηματισμό ένοπλης αντίστασης στην οποία πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιξαν νέοι από τις φτωχές επαρχιακές πόλεις που συχνά πυκνά εισέβαλε ο συριακός στρατός. Αυτοί οι νέοι κατά κανόνα ήταν χαμηλής μόρφωσης και συνεπώς πιο επιρρεπείς σε θρησκευτικά κηρύγματα. Πολλοί απορούν γιατί ο μορφωμένος ανθός της συριακή νεολαίας δεν έγινε ο πρωταγωνιστής των εξελίξεων. Μια κυνική οπτική λέει πως δεν έδειξαν την απαραίτητη τόλμη και μοιραία ο κλήρος έπεσε στα αδέλφια τους από τις αγροτικές περιοχές. Είναι επίσης γεγονός πως πολλοί νέοι με φιλελεύθερες και δημοκρατικές πεποιθήσεις που ονειρεύονταν κάτι καλύτερο για τη χώρα τους από την κληρονομική δικτατορία των Άσσαντ έχουν εγκαταλείψει μαζικά τη Συρία και στην καλύτερη περίπτωση μαζεύουν χρήματα για τους πρόσφυγες. Επιπλέον, ανάμεσα σε αυτούς που έφτιαξαν την ένοπλη αντίσταση ήταν πολλά στοιχεία αμφιβόλου ηθικής που βρήκαν την ευκαιρία να βγάλουν χρήματα μέσω απαγωγών. Συγκρινόμενοι με αυτούς οι πιο πειθαρχημένοι και αφοσιωμένοι Ισλαμιστές ξεχώριζαν αισθητά και έτσι ήταν εύκολο να κερδίσουν την εμπιστοσύνη τοπικών κοινωνιών και αυτό ακριβώς είναι που έχει κάνει το «Μέτωπο της Νίκης» εξαιρετικά δημοφιλές και όχι τα χρήματα της CIA. Μάλιστα, όσο τα τοπικά δίκτυα των Ισλαμιστών αναπτύσσονται κάθετα στην κοινωνία είναι ευκολότερο για αυτά να βρουν χρήματα και όπλα μέσω οδών που ξεπερνούν τους διπλωματικούς σάκους από τη Ντόχα και την Άγκυρα. Όσο δηλαδή δένονται με την κοινωνία οι Ισλαμιστές τόσο πιο ανεξάρτητοι, ανεξέλεγκτοι και επομένως επικίνδυνοι γίνονται για τα συμφέροντα της Δύσης. Όταν τον Δεκέμβριο του 2011 έγινε ξεκάθαρο ότι η εξέγερση μετατρεπόταν σε εμφύλιο πόλεμο οι Ισλαμιστές ήταν στο περιθώριο, σήμερα αυτό δεν ισχύει γιατί απλά στην πορεία αποδείχτηκαν πιο αποτελεσματικοί στα πεδία των μαχών και η επιτυχία ανέκαθεν μεταφραζόταν σε πολιτικό κεφάλαιο για τους διεκπεραιωτές της. Το πλέον παράδοξο είναι πως κάποιοι από τους δημοκράτες επαναστάτες του εξωτερικού πιστεύουν πως αν ο Άσσαντ φύγει αυτοί θα μπορέσουν να έρθουν για να αναλάβουν τις τύχες της χώρας και όλοι εκείνοι που μάτωσαν για να διώξουν το δικτάτορα θα αφήσουν έτσι απλά τα όπλα τους και θα δώσουν τα κλειδιά της χώρας στους επαΐοντες που σήμερα παλεύουν για τα δίκαια του συριακού λαού μέσα από συνεδριάσεις σε πεντάστερα ξενοδοχεία. Αυτό δεν έγινε ποτέ και πουθενά για αυτό και ΗΠΑ και Ρωσία προσπαθούν, πιο ειλικρινά τον τελευταίο καιρό, να βρουν μια συμβιβαστική λύση διότι σε διαφορετική περίπτωση η χώρα θα διολισθήσει σε έναν εμφύλιο που ο Άσσαντ μάλλον θα χάσει αλλά σε βάθος διετίας ή τριετίας και η χώρα θα είναι ένα είδωλο του γειτονικού Λιβάνου μετά τη λήξη του εμφυλίου το 1990.

Αναφορικά με το τι κάνει την παρούσα ανάλυση καλύτερη από την κυρίαρχη στην Ελλάδα ανάγνωση της συριακής κρίση η αλήθεια είναι ότι αφοπλιστική απάντηση δεν υπάρχει. Τίποτα δεν καθιστά κανένα απόλυτο κάτοχο της αλήθειας και όπως αναφέρθηκε στην αρχή του κειμένου η διαμάχη πέριξ της Δαμασκού έχει πολλές πτυχές. Αυτό όμως που κάπως μειώνει την αξιοπιστία της κυρίαρχης ανάγνωσης είναι το γεγονός ότι αποτελεί απλά την μετάφραση της προπαγάνδας της μια εμπόλεμης πλευράς, του συριακού καθεστώτος. Μια προπαγάνδα τόσο ανεδαφική που σε κάποιο σημείο έφτασε να ισχυρίζεται ότι οι τριπλές του Μέσι είναι κωδικοποιημένες οδηγίες προς τους αντικαθεστωτικούς για την παραλαβή όπλων. Δεν αξιώνω να αντιμετωπίσετε τα λόγια μου σαν ευαγγέλιο, αντίθετα σας προτρέπω να τα αμφισβητήσετε και να ψάξετε την αλήθεια μέσα από την ανάλυση των Λόγων όλων των πρωταγωνιστών της συριακής τραγωδίας. Θα κλείσω όμως με ένα υποθετικό ερώτημα. Αν το συριακό σενάριο λάμβανε χώρα στην Αίγυπτο και εκεί ένας αδιάλλακτος Μουμπάρακ ενισχυόμενος διαρκώς από αμερικάνικά όπλα κατέστελλε επί δύο χρόνια μια επαρχιακή εξέγερση με αποτέλεσμα εκατοντάδες χιλιάδες Αιγύπτιοι να έχουν εξοριστεί, φυλακιστεί ή δολοφονηθεί από τις σφαίρες και τους πυραύλους του καθεστώτος που δεν θα δίσταζε να βομβαρδίσει ακόμα και τα προάστια του Καΐρου πιστεύετε ότι η ελληνική λαϊκή αριστερά και δεξιά που σήμερα στηρίζουν τον Άσσαντ θα υιοθετούσαν ανάλογη στάση για τον αγώνα του Μουμπάρακ εναντία στους Ισλαμοφασίστες που μεταξύ άλλων θα απειλούσαν και τους Κόπτες Χριστιανούς της Αιγύπτου;;;
Απλή τροφή για σκέψη.
από το Ιστορίες από το ταξίδι που δεν θα ξεχάσω ποτέ…