Η τραπεζική επανάσταση που... δεν έγινε

Το κομμωτήριο “Η ωραία Ελλάς” δουλεύει υπερωρίες. Η “κουρεματολογία” που παίρνει και δίνει ουσιαστικά είναι μέθοδος κατανομής των αβλεψιών ενός ολόκληρου οικονομικού συστήματος, επιλεκτικά σε κάποιους από τους συμμετέχοντες σε αυτό.

Ας δούμε κάποιους ορισμούς εκλαϊκευμένους, χωρίς ιδεολογικές παρωπίδες:

Τι είναι οι Τράπεζες (εννοείται απλές εμπορικές Τράπεζες και όχι επενδυτικές, που ο σκοπός τους και η λειτουργία τους είναι τελείως διαφορετική): οργανισμοί κυκλοφορίας του χρήματος, από αυτούς που δεν έχουν κάπου παραγωγικότερα να το επενδύσουν (καταθέτες) σε εκείνους που έχουν την παραγωγική ιδέα αλλά όχι τους πόρους να την υλοποιήσουν (δανειζόμενοι). Οι τράπεζες είναι ο ενδιάμεσος που διασφαλίζει τον καταθέτη, αναλαμβάνοντας το ρίσκο της επένδυσης με υποχρέωση να επιστρέψει το κεφάλαιο άθικτο, συν ένα κέρδος από την επένδυση.

Σε ποιόν ανήκουν: η ιδιοκτησία των μεγάλων τραπεζών, λόγω του...
συστημικού ρόλου τους, θεωρείτο ασφαλής επένδυση. Ένας μέτοχος μπορεί να είναι κάποιος απλός μικρο-επενδυτής που θέλει να προστατεύσει το κεφάλαιό του, ως ένα συνταξιοδοτικό ταμείο που επενδύει τις αποταμιεύσεις εκατομμυρίων ασφαλισμένων.

Τι είναι οι τόκοι: το ενοίκιο χρήματος που πληρώνουν οι δανειζόμενοι, και περιέχουν εκτός από τα λειτουργικά κόστη της τράπεζας, το κέρδος των καταθετών (τόκους), προβλέψεις για μη αποπληρωμή του κεφαλαίου (πιστωτικό ρίσκο), το συναλλαγματικό ρίσκο, και την ευκαιριακή αξία του χρήματος (opportunity cost).

Τι είναι τα κρατικά ομόλογα: εναλλακτική κρατικής χρηματοδότησης, όπου ο δανειζόμενος επιλέγει να δανειστεί χρήμα αντί να “τυπώσει”, προκειμένου να μην προκαλέσει πληθωριστικές πιέσεις στην οικονομία του, λόγω των τόκων που αφαιρούνται από το κυκλοφορούν χρήμα και τελικά και το κεφάλαιο.

Τι δεν περιέχει το επιτόκιο των κρατικών ομολόγων: Λόγω της φύσης του δανειζόμενου, η Τράπεζα δεν χρειάζεται (χρειαζόταν) να συνυπολογίσει στο επιτόκιο πιστωτικό ρίσκο, καθώς το κράτος (θεωρητικά πάντα) έχει τη δυνατότητα να “τυπώσει” χρήμα, όπως έκαναν η Βρετανία και οι ΗΠΑ πρόσφατα στις “Ποσοτικές Χαλαρώσεις” που έπραξαν. Το ίδιο ισχύει και για συναλλαγματικό ρίσκο, όταν το κύριο νόμισμα του δανειστή (πχ Ολλανδική τράπεζα) είναι το ίδιο με του δανειζόμενου (πχ Ομόλογα Ιταλικού Δημοσίου). Ως εκ τούτου τα κρατικά ομόλογα εντός της ζώνης του Ευρώ δεν χρειαζόταν να έχουν υψηλά επιτόκια, ούτε να εμπεριέχουν προβλέψεις πιστωτικού και συναλλαγματικού κινδύνου.

Ανατροπή της τραπεζικής κοσμοθεωρίας

Δυο πράγματα συνέβησαν τους τελευταίους μήνες που ανατρέπουν τις παραπάνω παραδοχές, και ουσιαστικά δυναμιτίζουν την σταθερότητα του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Η Γερμανία πέτυχε την επί της αρχής αποδοχή από τις τράπεζες για ένα “κούρεμα” του Ελληνικού χρέους (Private Sector Involvement - PSI) αρχικά για 21% και τώρα 50%. Έθεσε επίσης θέμα παραμονής της Ελλάδος (ή όποιου άλλου ακολουθήσει το ντόμινο) εντός του κοινού Ευρωπαϊκού νομίσματος, με κύριο σκοπό να αποφύγει την εγγύηση των χρεών της Ευρωζώνης από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και την “εκτύπωση” νέου χρήματος που θα αυξήσει τον πληθωρισμό της. Αυτό εισήγαγε πιστωτικό αλλά και συναλλαγματικό ρίσκο στις επενδύσεις σε ομόλογα κρατών της Ευρωζώνης.

Με τον τρόπο αυτό η Γερμανία αποφεύγει αύξηση του πληθωρισμού της κραταιάς οικονομίας της, καταδικάζοντας όμως τις αδύναμες οικονομίες και τους πολίτες του Ευρωπαϊκού Νότου σε εξαθλίωση, και τους ανύποπτους μετόχους των τραπεζών ανά τον κόσμο σε πραγματοποίηση πιστωτικών και συναλλαγματικών ρίσκων που ποτέ δεν είχαν φανταστεί ότι υπήρχαν όταν αγόραζαν Ευρωπαϊκά ομόλογα.

Σε αυτή την δυσμενή εξέλιξη, δυστυχώς, οι τραπεζίτες που εμπλέκονται δεν απήντησαν δυναμικά για να την αποτρέψουν.

Αν γίνει η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών με κοινές μετοχές, ουσιαστικά θα απαξιωθούν οικονομίες ζωής και περιουσίες για τους μετόχους τους, ενώ το κράτος θα βρεθεί ιδιοκτήτης τραπεζών που το ίδιο κατέστρεψε, αλλάζοντας τις παραδοχές λειτουργίας του κρατικού δανεισμού.

Τι σημαίνει το PSI του 50% που προτείνεται σήμερα για τον μέτοχο μιας τράπεζας;

Αν χάριν απλούστευσης προσωποποιήσουμε, και πούμε πως το Κράτος βρίσκει μια Τράπεζα και συζητούν, ο φανταστικός διάλογος θα ήταν κάπως έτσι:

Κράτος: Δώσε μου τα λεφτά που έχεις και πάρε ένα δάνειο άλλες εννιά φορές τόσα, από την διατραπεζική αγορά (με εγγύηση το σπίτι σου), και δώσε το μου. Δεν θέλω να “τυπώσω” χρήμα γιατί αυτό ίσως προκαλέσει πληθωρισμό.

Τράπεζα: Να είμαι ήσυχη πως θα πάρω πίσω τα λεφτά μου, ή να προβλέψω κάποιο ρίσκο; Κράτος: Δώσε μου χαμηλό επιτόκιο και μην ανησυχείς πως θα χάσεις το σπίτι σου. Αν κάτι πάει άσχημα τότε εγώ “έχω τον τρόπο μου...” (εννοεί πως θα πάρει άλλο δάνειο για να την αποπληρώσει ή θα κάνει μια “Ποσοτική Χαλάρωση” και θα τυπώσει χρήμα, αλλά δεν το λέει = σύμβαση.)

Αφού πήρε το δάνειο το Κράτος, έρχεται τώρα και τα μασάει:

Κράτος: Κοίτα να δεις, δεν μπορώ να σου δώσω πίσω όλα τα λεφτά. Μπορώ μόνο τα μισά να σου δώσω.

Τράπεζα: Αφού μου είχες αφήσει να εννοηθεί ότι αν χρειαστεί θα τυπώσεις χρήμα, και δεν κινδυνεύω να χάσω το σπίτι μου. Αν δεν μου τα δώσεις όλα, θα μου βγάλουν το σπίτι στον πλειστηριασμό.

Κράτος: Καλά, τα δικά σου λεφτά ξέχασέ τα. Θα σου δώσω όσα χρωστάς, όμως πρέπει να μου γράψεις το σπίτι σου (ανακεφαλαιοποίηση με κοινές μετοχές) και πρέπει να φύγεις αύριο από μέσα. Αλλιώς δεν δίνω τίποτε, οπότε πάλι το έχασες το σπίτι!

Fiduciary Duty

Ο παραπάνω φανταστικός διάλογος περιγράφει την ουσία των διαπραγματεύσεων με τις τράπεζες-κατόχους Ομολόγων Ελληνικού Δημοσίου. Ο τελικός χαμένος από αυτή την υπόθεση είναι ο μέτοχος των τραπεζών, που βλέπει τους κανόνες να αλλάζουν εκ των υστέρων, από την επιμονή της Γερμανίας να μην ολοκληρωθεί ο ρόλος της ΕΚΤ ως εγγυητής κρατικών χρεών της Ευρωζώνης.

Η φυγή κεφαλαίων από το Ευρώ ήταν καταιγιστική την περασμένη εβδομάδα, και μόνος λόγος που δεν άλλαξαν οι ισοτιμίες με τα άλλα νομίσματα ήταν η δημιουργία γιγαντιαίων swaps μεταξύ των βασικών κεντρικών τραπεζών.

Αν ήμουν τραπεζίτης θα είχα επαναστατήσει! Όσοι τραπεζίτες δεν επαναστατούν σε αυτό το σενάριο δεν προσφέρουν υπηρεσία στους πραγματικούς ιδιοκτήτες των τραπεζών τους, ειδικά ενόψει της καταπιστευματικής υποχρέωσης (fiduciary duty) που έχουν απέναντι τους.

Αν είναι να χάσει το σπίτι του (επένδυσή του) ο μέτοχος που δεν θα δεχθεί το κούρεμα, τότε ο αναξιόπιστος δανειζόμενος θα έχει τεράστιο πρόβλημα μιας άτακτης χρεοκοπίας. Αυτό θα αναγκάσει τον δεύτερο να έρθει στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης με πιο λογικές προτάσεις.

Αν είναι θέμα “εθνικής υποχρέωσης” για το κοινό καλό η αποδοχή του PSI, όπως θα έλεγαν κάποιοι φίλοι, η επιλογή της καταλήστευσης του μετόχου δεν είναι λογικά βάσιμη.

Αντιτείνω πως οι τραπεζίτες πρέπει να εγκαλέσουν τα κράτη να πράξουν την αυτονόητη κίνηση της εκτύπωσης Ευρώ, ή την ανακεφαλαίωση με προνομιούχες και όχι με κοινές μετοχές. Στην δε ανακεφαλαίωση με προνομιούχες μετοχές σίγουρα δεν θα πρέπει να ισχύσουν οι εξοντωτικοί όροι που μονομερώς και τεχνηέντως μπήκαν από την ΕΕ και ζητούν €3,5 δισ. το χρόνο από τις τράπεζες, χρήματα που οι τράπεζες δεν θα έχουν.

Κάθε μέτοχος θα έχει δικαίωμα να διεκδικήσει πως η καταπιστευματική υποχρέωση των τραπεζών δεν τηρήθηκε, και να στραφεί νομικά εναντίον τους και εναντίον των κρατών.
Και τότε πάρε το αυγό και κούρεφτο...
γράφει ο Άγης Βερούτης

από το capital

Διάβασε επίσης και... Μετά την πτώχευση τι;... για δάνεια, καταθέσεις, ομόλογα.