Όλη η αλήθεια για τη βενζίνη

Κοντεύει να τελειώσει ο Φεβρουάριος και όμως στη λιανική τιμή της βενζίνης δεν έχει ακόμη φανεί η μείωση της διεθνούς τιμής που ξεκίνησε από τις αρχές του μήνα. Έτσι, ενώ από τα 447,25 δολάρια τον τόνο η διεθνής τιμή της βενζίνης έχει πέσει στα 376,25 δολάρια, το ίδιο ακριβώς διάστημα η μέση λιανική τιμή από τα 0,869 λεπτά το λίτρο αυξήθηκε στα 0,895 λεπτά το λίτρο.

Πρόκειται ίσως για το πλέον προφανές παράδειγμα των στρεβλώσεων της αγοράς καθώς για διάστημα περίπου 20 ημερών, οι διεθνείς τιμές των προϊόντων σημειώνουν συνεχή πτώση και με την ισοτιμία €/$ να τυγχάνει να είναι ακριβώς στα ίδια επίπεδα με τις αρχές του μήνα (1,28).

Δεν έχει νόημα να γίνουν αναγωγές σε ποσοστά της μείωσης που δεν πέρασε στον καταναλωτή ή να αναζητηθεί η χρονική υστέρηση που πάντα υπάρχει όταν η τιμή αποκλιμακώνεται. Εκείνο που... φαίνεται για πολλοστή φορά είναι ότι πολύ απλά η συγκεκριμένη αγορά έχει τους δικούς της «κανόνες λειτουργίας».

Η Τιμή

Πως όμως διαμορφώνεται η τιμή της βενζίνης μέχρι να φτάσει στον καταναλωτή. Τα διυλιστήρια αγοράζουν βάσει των συμφωνιών που κλείνουν (μακροπρόθεσμα συμβόλαια και αγορές) από τους προμηθευτές τους. Αυτή η πρώτη ύλη διυλίζεται και τιμολογείται με μια συγκεκριμένη εξίσωση που περιλαμβάνει τις τιμές Platts των προηγούμενων τεσσάρων ημερών και την ισοτιμία ευρώ/δολαρίου. Έτσι για παράδειγμα με την τιμή Platts στα 402 δολάρια τον τόνο και την ισοτιμία ευρώ δολαρίου στο 1,31, η τιμή διυλιστηρίου που προέκυψε ήταν 25 λεπτά το λίτρο (τιμή στα τέλη Ιανουαρίου). Για να φτάσει στον καταναλωτή η βενζίνη προστίθενται οι διάφοροι φόροι –στην προκειμένη περίπτωση 50 λεπτά το λίτρο– και στη συνέχεια τα περιθώρια εταιρειών εμπορίας και πρατηριούχων (περίπου 10 λεπτά το λίτρο) για να καταλήξουμε στα 85 λεπτά της λιανικής τιμής.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι από τους πέντε φόρους και εισφορές που επιβαρύνουν την τιμή της βενζίνης, οι δύο είναι σταθεροί κατ’ όγκο (ΕΦΚ και εισφορά ΡΑΕ), με αποτέλεσμα όσο μειώνεται η τιμή του προϊόντος τόσο μεγαλύτερο να είναι το ποσοστό του φόρου. Για να γίνει καλύτερα αντιληπτή η διαδικασία αρκεί να αναφερθεί ότι όταν η λιανική τιμή ήταν στο 1,27 ευρώ (Ιούλιος) οι φόροι και ο ΦΠΑ ήταν 0,57 λεπτά το λίτρο και αντιπροσώπευαν το 45% της λιανικής τιμής. Όταν όμως η τιμή έπεσε στα 85 λεπτά ο φόρος των 50 λεπτών αντιπροσωπεύει σχεδόν το 60% της λιανικής τιμής.

Παρά το γεγονός όμως ότι οι φόροι αντιπροσωπεύουν τόσο μεγάλο ποσοστό, σύμφωνα με το τελευταίο δελτίο της Ευρ. Επιτροπής, η Ελλάδα είναι η έκτη πιο ακριβή χώρα στην προ φόρων τιμή της βενζίνης ανάμεσα στα 27 κράτη-μέλη. Μόνο η Μάλτα, η Δανία, το Λουξεμβούργο, η Κύπρος και η Ισπανία έχουν ακριβότερη προ φόρων βενζίνη.

Τα προβλήματα

Μπορεί παραπάνω να έγινε η περιγραφή της διαμόρφωσης της τιμής, ωστόσο το βασικό ερώτημα, που αφορά τη λειτουργία της αγοράς και τις στρεβλώσεις παραμένει. Που λοιπόν υπάρχει πρόβλημα ανταγωνισμού και ομαλής λειτουργίας της αγοράς;

Στη διύλιση στη χώρα μας υπάρχουν δύο εταιρείες, όταν σε Αυστρία, Ιρλανδία, Πορτογαλία, Τσεχία και Ουγγαρία λειτουργεί μόνο μια εταιρεία διύλισης. Στη χονδρική αγορά η λειτουργία του ανταγωνισμού μπορεί εύκολα να γίνει αντιληπτή με βάση τα μερίδια των μεγαλύτερων παικτών. Στην Ελλάδα το μερίδιο των τριών πρώτων δεν ξεπερνά το 50% όταν στη Γερμανία είναι 71%, την Πορτογαλία 70%, την Ιρλανδία 67% και την Αυστρία 66%.

Στη λιανική αγορά τέλος ο αριθμός των αυτοκινήτων που αντιστοιχεί ανά πρατήριο (δηλαδή ένα στοιχείο που δείχνει περίπου από πόσους πελάτες ένα πρατήριο θα προσπαθήσει να αποσβέσει τα λειτουργικά του και να αποκομίσει ένα εύλογο κέρδος) έχει ως εξής: Στην Ελλάδα για κάθε πρατήριο αντιστοιχούν 481 αυτοκίνητα, στη Γερμανία ο αντίστοιχος αριθμός είναι 2994, στην Πορτογαλία 2264, στην Αυστρία 1461 και στην Ιρλανδία 1063.

Όσο για τα κανονιστικά προβλήματα της αγοράς αυτά έχουν κατ’ επανάληψη διαπιστωθεί κάτι που έγινε και με το πρόσφατο πόρισμα της Επιτροπής Ανταγωνισμού, το οποίο διατύπωσε σειρά προτάσεων. Οι πιο ουσιαστικές από αυτές (πληροφοριακό σύστημα/ταμειακές μηχανές στα πρατήρια, απελευθέρωση του επαγγέλματος των βυτιοφορέων, πρατήρια σε υπεραγορές, αναθεώρηση των συμβάσεων στις εθνικές οδούς, διευκόλυνση των εισαγωγών ) παραμένουν ακόμη ζητούμενο...
Του Χάρη Φλουδόπουλου