Οι ένοχες ανοχές

Είναι εξόφθαλμο ότι η χώρα έχει περιέλθει όχι απλώς σε φάση παρακμής, αλλά σε προεμφραγματική κατάσταση. Η διεθνής οικονομική κρίση ήλθε να επιδεινώσει την προϋπάρχουσα δομική κρίση του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού, η οποία ουσιαστικά είναι προϊόν της χρόνιας κρίσης του πολιτικού συστήματος. Επιβεβαιώνεται η λαϊκή παροιμία ότι «το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι». Αυτό δεν σημαίνει, βεβαίως, ότι η κοινωνία είναι αθώα.

Ανάμεσα στο πολιτικό σύστημα και στους πολίτες λειτουργεί μία σχέση άρρητης συναλλαγής. Δεν πρόκειται μόνο για τις παραδοσιακές πελατειακές σχέσεις, που στο κέντρο τους έχουν την ψηφοθηρία. Με την πάροδο του χρόνου η συναλλαγή έχει διευρυνθεί και οδηγήσει στη διαμόρφωση ενός κλίματος εκατέρωθεν ένοχης ανοχής. Τα κόμματα (κυρίως τα κόμματα εξουσίας) έχουν σε μεγάλο βαθμό απαξιωθεί και πολιτικά και ηθικά. Για να επιβιώσουν και να διατηρήσουν την προνομιακή θέση τους προσπαθούν εμμέσως να εξαγοράσουν την ανοχή της κοινωνίας. Για να το επιτύχουν ανέχονται αφ’ ενός μορφές «λαϊκής» αυθαιρεσίας και αφ’ ετέρου την εκτεταμένη διαφθορά των κάθε είδους δημοσίων λειτουργών.

Το αποτέλεσμα της... αμφίδρομης αυτής ανοχής δεν είναι μόνο η καθήλωση και η μερική ακύρωση των αναπτυξιακών δυνατοτήτων της χώρας. Είναι και η διάβρωση των αξιών και του κοινωνικού ιστού, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Για να επιβάλει τον σεβασμό και την εφαρμογή των νόμων, ένα πολιτικό σύστημα πρέπει να είναι το ίδιο αξιόπιστο. Αυτό έχει πάψει να ισχύει. Οι πολίτες ψηφίζουν, χωρίς να εμπιστεύονται. Εχουμε, δηλαδή, το αλάνθαστο σημάδι ότι υπάρχει κρίση πολιτικής αντιπροσώπευσης.

Σε αυτήν την ατμόσφαιρα, η κοινοβουλευτική πλειοψηφία δεν αρκεί πια για να εξασφαλίσει στην εκάστοτε κυβέρνηση ουσιαστική πολιτική νομιμοποίηση είτε για τη λήψη δραστικών μέτρων είτε για την επιβολή της νομιμότητας. Οι κοινωνίες, βεβαίως, διατρέχονται από αντιφάσεις και αντιθέσεις, που ενίοτε προσλαμβάνουν εκρηκτικές διαστάσεις. Ακριβώς γι’ αυτό ο «νόμος και η τάξη» δεν είναι απόλυτος κανόνας. Στην ελληνική περίπτωση, όμως, δεν πάσχουμε από ανελαστικότητα. Εχουμε περάσει στο άλλο άκρο. Το γεγονός ότι η αυθαιρεσία όχι μόνο δεν τιμωρείται, αλλά και ενίοτε επιβραβεύεται έχει διαμορφώσει μία νοοτροπία ευκολίας και υπεκφυγής από την κοινωνική ευθύνη. Αυτή η νοοτροπία λειτουργεί διαλυτικά και ακυρώνει τις δυνατότητες για υπέρβαση της πολυδιάστατης κρίσης. Στο σημείο που έχουμε φθάσει έχουμε ζωτική ανάγκη από έγκυρο πολιτικό λόγο, που θα πει τα πράγματα με το όνομά τους.
Του Σταυρου Λυγερου στην Καθημερινη