Χριστουγεννιάτικες ιστορίες και περίεργες εικόνες

Η κατάνυξη που καταλάμβανε τη σελίδα αυτή, παραμονές Χριστουγέννων αναβλήθηκε. Τα Χριστούγεννα βέβαια δεν αναβάλλονται, παρά το σύνθημα του τοίχου. Οι υπόλοιποι μονολογούμε ότι η ζωή συνεχίζεται, έστω κι αν αυτό δεν ισχύει για τον Αλέξη Γρηγορόπουλο. Θα προσπαθήσω να περιγράψω κάτι με εικόνες.

Φτάνοντας στο κτίριο της Νομικής του ΑΠΘ, μεσάνυχτα Δευτέρας προς Τρίτη, αντίκριζες σκηνικό που δήλωνε «η ζωή εδώ τελείωσε». Είχε προειδοποιήσει ο περίγυρος: η πρώτη πρόσβαση αδύνατη (φωτιές και χημικά στο Σιντριβάνι), η δεύτερη αποκλεισμένη (κλειστή η εμπορική πύλη της Εκθεσης). Απέδωσε η τρίτη πεζοπορία, περιφερειακά μέσα από την έρημο, με πορτοκαλιές αναλαμπές και δακρυγόνες αύρες. Στο ισόγειο του κτιρίου οι γραμματείες και το κυλικείο συλημένα, στον πρώτο η βιβλιοθήκη του Οικονομικού με καταστροφές. Στο δεύτερο, όλα κάτω: σπασμένες τζαμαρίες αλλά και τοίχοι με τρύπες. Οι υπολογιστές έλειπαν. Το πιο εντυπωσιακό: μια πόρτα θωρακισμένη, διαλυμένη με ασετυλίνη, φύλλο και φτερό, και πλάι ένα ογκώδες φωτοτυπικό αναποδογυρισμένο.

Συνάντησα εντός... ένα φοιτητή και τέσσερις-πέντε συναδέλφους. Ανάμεσά τους ο θαρραλέος που μας είχε ειδοποιήσει τηλεφωνικά, η κοσμήτορας, ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος, φορείς πανεπιστημιακών μικροεξουσιών, παρόντες παρά τον μύθο της απουσίας και ριψοκίνδυνοι υπερασπιστές όσων απέμεναν.

Το πρωί της Τρίτης η εικόνα της καταστροφής κυριαρχούσε. Φοιτητές και καθηγητές τριγυρνούσαν αποσβολωμένοι, ενώ κάποια θραύσματα και σπασμένα τζάμια είχαν απλώς παραμεριστεί. Αυτή όμως η μικρή λεπτομέρεια, δείγμα φροντίδας απειροελάχιστο, ήταν το πρώτο μήνυμα πως η ζωή συνεχίζεται.

Πραγματικά. Για αρκετά βράδια έκτοτε, φοιτητές ανέλαβαν τών περιφρούρηση των ανοικτών γραφείων μας. Διανυκτέρευαν. Το πρωί νωρίς τους συναντούσαμε στις πολυθρόνες των γραφείων μας αποκοιμισμένους. Κάποιος πρέπει να τους πει ευχαριστώ.

Η ταραχή βέβαια δίνει στις εντυπώσεις υποκειμενικό χρώμα. Ισως γι' αυτό, η δική μου περιγραφή και οι σκέψεις βρίσκονται στον αντίποδα όσων έγραψε στην «Ελευθεροτυπία» φίλος συνάδελφός μου.1

Προσωπικά, δεν πιστεύω ότι το πλιάτσικο έγινε μόνο «από μια ολιγομελή ομάδα νεαρών 14 με 16 χρόνων, με ξενική προφορά». Αυτοί μάλλον ήταν το δεύτερο κύμα.2 Οσοι προηγήθηκαν, με την ασετυλίνη, ήταν καλά οργανωμένοι. Δεν πιστεύω ότι τα γεγονότα αυτά αποτελούσαν την αναμενόμενη συνέχεια μιας εξελισσόμενης φθοράς του πανεπιστημίου. Δεν αντιλήφθηκα καν ότι «κατά το εαρινό εξάμηνο δεν είχαν γίνει μαθήματα ούτε λειτούργησε η σχολή», ούτε ότι στις μέρες του πλιάτσικου το πανεπιστήμιο ήταν εγκαταλειμμένο από φοιτητές και καθηγητές, «έρημο και διαλυμένο», ούτε ότι η πανεπιστημιακή κοινότητα έζησε την οργή των νέων για τον φόνο του Αλέξη «ψυχρά και ιδιωτικά». Τα αρνούμαι και διαμαρτύρομαι.

Δεν ξέρω, εξάλλου, αν οι φοιτητές έτρεξαν να περιφρουρήσουν το πανεπιστήμιο επειδή τους καλέσαμε εμείς ή αυθόρμητα. Μάλλον το δεύτερο ισχύει. Κάποιοι περιμένουν από τη γενιά μας μόνο «να τους ακούσουμε και να σωπάσουμε, μια και ο κόσμος μας έχει χρεοκοπήσει», οι περισσότεροι όμως ζητούν την ενεργό συμμετοχή μας στα επόμενα βήματα.

Αυτό πάντως που χρειάζεται τώρα δεν είναι η κατάθεση της θλίψης μας, ούτε τα ευχολόγια. Προέχει να καταλάβουμε την κρίση, ώστε να χαραχθούν οι νέες πορείες. Ο σκόπελος είναι οι γενικεύσεις. Οι κουκούλες π.χ. δεν κρύβουν μόνον οργισμένους εφήβους ή μόνον κοινωνικά αποκλεισμένους ή μόνον προβοκάτορες και μαφιόζους. Κρύβουν οποιονδήποτε. Το ξέσπασμα αποτελεί «σύνθετο πολυπαραγοντικό φαινόμενο».3

Το πρόβλημα με τις καταγγελίες συλλήβδην κατά των καθηγητών ή των φοιτητών είναι ότι προβάλλουν ένα μέσον όρο σκιάχτρο: όταν σοβεί κρίση, οι μέσοι όροι γίνονται πλάσματα χωρίς νόημα. Υπάρχουν όντως καθηγητές που έχουν το πανεπιστήμιο για πάρεργο, χαμένοι στην ιδιώτευσή τους. Πολλοί άλλοι όμως προσφέρουν έργο σημαντικό, παρά τους δυσμενείς όρους και τις χαμηλές αποδοχές. Υπάρχουν φοιτητές μαξιμαλιστές της ευκολίας και της άρνησης. Οι περισσότεροι όμως είναι ακαδημαϊκά και πολιτικά υπεύθυνοι.

Ούτε καν οι διαχρονικές συγκρίσεις είναι εύκολες. Στον Μάη του '68 ο κοινωνικός αποκλεισμός και η ανεργία δεν είχαν τη σημερινή ανάπτυξη. Τότε η απόκλιση ήταν διεκδίκηση, σήμερα με τη μορφή του κοινωνικού αποκλεισμού αποτελεί προϊόν άνωθεν προγραμματισμού. Ναι, τότε οι εξεγερμένοι δεν φορούσαν κουκούλες. Η κουκούλα καταργεί το πρόσωπο, την αξιοπρέπεια, είναι απεχθής, είτε τη φορά διαδηλωτής είτε φορέας εξουσίας. Καταργεί την πολιτική και υποθάλπει το παρακράτος. Ας μην παρακάμψουμε όμως μια παράμετρο που δυσκολεύει τη διαχρονική σύγκριση: το '68 δεν υπήρχαν κάμερες σε δημόσιους χώρους.

Τίποτε δεν είναι όσο φαίνεται απλό. Το «η Δικαιοσύνη θα δείξει αν έπρεπε να χαθεί ο Αλέξης» παραπέμπει άθελα σε τίτλους μελετών4, ενώ η ετικέτα «γνωστοί-άγνωστοι» έχει επίσης κατασκευαστεί σε εργαστήρια. Ο D. Rumsfeld μάλιστα διέκρινε τους γνωστούς-αγνώστους από τους αγνώστους-αγνώστους.5 Αποβλέποντας, εξάλλου, όχι στα σύμβολα αλλά στην κοινωνική πραγματικότητα, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι η κρίση είναι συστημική.6

Τώρα επείγει η οικοδόμηση μιας κοινωνικής αλληλεγγύης. Να αφήσουμε για λίγο στην άκρη τις (πραγματικές) διαφορές και να προτάξουμε όσα (εξίσου πραγματικά) έχουμε κοινά. Να προσέξουμε όχι μόνον ευθύνες των άλλων, αλλά κατ' εξοχήν και δικές μας. Η ευθύνη ορίζει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ο κοινωνικά αποκλεισμένος ευθύνεται κι αυτός για τη βία του. Να διεκδικήσουμε ένα κράτος πρόνοιας, αρνούμενοι τις ψευδομεταρρυθμίσεις που το αποδομούν. Να μην είμαστε παθητικοί θεατές της μοίρας μας.
Του Ν. ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ απο την e-net