Το έγγραφο του Wikileak που αφορά το Αιγαίο! (μεταφρασμένο)

Το έγγραφο στα Αγγλικά εδώ.

Ελλάδα και Τουρκία: Αιγαίο Θέματα - Ιστορικό και Πρόσφατες Εξελίξεις

Περίληψη
Για πολλά χρόνια,οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ Ελλάδα και Τουρκία έχουν αντιπαλότητα σε διμερείς διαφορές που έχουν παράγει κρίσεις, ακόμη και στο χείλος του πόλεμου.
Μια σειρά διαφορών που συμπεριλαμβάνει το...

Αιγαίο και τα θαλάσσια σύνορα. Οι δύο διαφωνούν πάνω από τα εναέρια σύνορα, την υφαλοκρηπίδα, τα χωρικά ύδατα,το καθεστώς των νήσων του Αιγαίου, και την κυριότητα των νησίδων.
Στον απόηχο της κρίσης του Ιανουαρίου 1996 κατά τη διάρκεια της κρίσης των Ιμίων / Kardak, διάφορες πρωτοβουλίες για τη διευθέτηση των διαφορών αυτών αναλήφθηκαν. Το ΝΑΤΟ πρότεινε στρατιωτικού εξοπλισμού μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, ορισμένα από τα οποία αποτελούν αντικείμενο εφαρμογή τους. Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Συμβούλιο των Υπουργών πρότεινε μια επιτροπή σοφών, η οποία έγινε δεκτή υπό την μορφή της ελληνικής και της τουρκικής επιτροπής εμπειρογνωμόνων, οι οποίοι ανταλλάσσουν απόψεις με τον πρόεδρο. Τον Μάρτιο του 1996, Η Τουρκία πρότεινε τρόπους για την αντιμετώπιση ζητημάτων του Αιγαίου. Ένα χρόνο αργότερα, η Ελλάδα έκανε μια αποφασιστική κίνηση η οποία επιτάχυνε τις διμερείς εξελίξεις στην διπλωματία. Τέλος, τον Ιούλιο του 1997, οι Ηνωμένες Πολιτείες υποκίνησε μια κοινή ελληνική-τουρκική διακήρυξη αρχών που είχε ως αποτέλεσμα εάν σύμφωνο μη επιθετικής πολιτικής. Οι αρχές αυτές παρατάυτα δεν έχουν ακόμη εφαρμοστεί σε συγκεκριμένες διαφορές στο Αιγαίο.

Το αν η Ελλάδα και η Τουρκία επιθυμούν να αλλάξουν τη φύση των σχέσεών τους και την επίλυση των διαφορών στο Αιγαίο είναι αβέβαιη. Ισχυρά κίνητρα για την επίλυση υπάρχουν. Η Ελλάδα θέλει να εκπληρωθούν τα κριτήρια για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση και πρέπει να ελέγξει τις αμυντικές δαπάνες για να το πράξει. Θα μπορεί δηλαδή να κόψει τις αμυντικές δαπάνες της,μόνο εάν η "Τουρκική απειλή "υποχωρήσει. Η Ελλάδα θέλει επίσης να καλλιεργηθεί μια πιο θετική εικόνα στους ευρωπαϊκούς κύκλους και οι σχέσεις της με την Τουρκία αποτελούν εμπόδιο. Το κοσμικό Τουρκικό κράτος (οι στρατιωτικοί) θέλουν να γίνουν μέρος της Ευρώπης και να σταματήσει η ελληνική απόπειρα χρήσης του βέτο στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως όπλο στις διμερείς διαφωνίες. Ο Τουρκικός στρατός μπορεί να ευνοήσει μια τέτοια προσέγγιση με την Αθήνα. Και στις δύο χώρες, ωστόσο, μπορεί να υπάρχουν εσωτερικοί πολιτικοί περιορισμοί σχετικά με την αλλαγή πολιτικής. Στην Ελλάδα, η κληρονομιά του πρώην πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι η Τουρκία είναι η μεγαλύτερη απειλή για την Ελλάδα, επηρεάζει την ικανότητα ελιγμών της τρέχουσας κυβέρνησης. Στην Τουρκία, εθνικιστικές όπως ο πρώην πρωθυπουργός Μπουλέντ Ετσεβίτ ο οποίος είναι τώρα αναπληρωτής πρωθυπουργός και το Τουρκικό ΥΠΕΞ, δεν έχουν κάποια νέα σκέψη για την Άγκυρα που να ταιριάζει με αυτή της Αθήνας.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν τη σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο και, μετά τηνκρίση στα Ίμια / Kardak, επιδιώκεται να γίνουν πιο ενεργά βήματα στην επίλυση των διαφορών.

Οι ΗΠΑ τηρούν ουδετερότητα στην κρίση, ωστόσο, έγινε αντιληπτό στην Ελλάδα ως εύνοια προς την Τουρκία και εμπόδισε τις Ηνωμένες Πολιτείες από το να εμπλακεί άμεσα. Η επιθυμία των ΗΠΑ παρατάυτα αποτέλεσε την κινητήρια δύναμη για την θετική αλλαγή με αποτέλεσμα να αποδώσει καρπούς με τη διακήρυξη της Μαδρίτης τον Ιούλιο του 1997. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι αποφασισμένες να παραμείνουν στην ίδια πορεία και έργο και να εφαρμόσουν τις αρχές της Μαδρίτης σε συγκεκριμένες διαφορές.
Οι προοπτικές για την επίλυση των διαφορών στο Αιγαίο είναι καλύτερες τώρα από ό,τι πριν χρόνια, αλλά εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις τόσο στην Ελλάδα όσο και την Τουρκία θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις προοπτικές αρνητικά.

Εισαγωγή
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ επιδιώκουν από την Ελλάδα και την Τουρκία, να θεμελιωθεί η σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο, μια περιοχή που συνορεύει με τα ανοιχτά μέτωπα των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής.
Συχνά, ωστόσο, οι δύο σύμμαχοι είναι παράλληλα ανταγωνιστές στο πλαίσιο των διμερών διαφορών που έχουν με επικίνδυνα ανησυχητικό και εμπρηστικό δυναμικό. Δεδομένου ότι τον Ιανουάριο του 1996 η κρίση πάνω από ένα νησάκι στο Αιγαίο Πέλαγος ώθησε τους γείτονες στο χείλος του πολέμου, έχουν γίνει προσπάθειες για την βελτίωση των ελληνικών-τουρκικών σχέσεων. Άλλα τα διχαστικά ζητήματα παραμένουν, ιδίως εκείνα που αφορούν Κύπρο, Το Οικουμενικό (Ελληνική Ορθόδοξη) Ορθόδοξο Πατριαρχείο και την ελληνική κοινότητα στην Τουρκία, ι μουσουλμάνοι (κυρίως Τουρκίας) πολίτες της ελληνικής Θράκης, οι Κούρδοι, και ο ανταγωνισμός για τους περιφερειακούς συμμάχους, καθιστούν ενίοτε προβληματική την αναζήτηση μιας εύλογης λύσης. Εκτός από Κύπρο, όμως, αυτά τα άλλα θέματα δεν είναι επιρρεπής σε κρίσεις ούτε το αντικείμενο της σημερινής διπλωματίας.

Τα θέματα του Αιγαίου
Το μεγαλύτερο σε μήκος σύνορο ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Τουρκία βρίσκεται στο Αιγαίο και αμφισβητείται από αέρος, στη θάλασσα, στην υφαλοκρηπίδα, καθώς και στα νησιά, νησίδες, και βραχώδεις νήσους.

Εναέρια
Από το 1931, η Ελλάδα υποστήριξε την επέκταση του εναέριου χώρου στα 10 μίλια στο Αιγαίο. Συνήθως τα δικαιώματά του εναέριου χώρου μιας χώρας συμπίπτουν με τα εδαφικά-θαλάσσια δικαιώματα-σύνορα της.

Η Ελλάδα αξιώνει σύνορα έξι μιλίων θάλασσα. Ως εκ τούτου, άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, αναγνωρίζουν τον ελληνικό εναέριο χώρο, μόνο στα έξι μίλια. Τα Τουρκικά στρατιωτικά αεροσκάφη παραβιάζουν τον εναέριο χώρο όπως υποστηρίζει η Ελλάδα και πετούν προς, εντός έξι μιλίων από τα ελληνικά νησιά. Η Ελλάδα αμέσως κατηγορεί την Τουρκία για τις παραβιάσεις του εναέριου χώρου,και αναχαιτίζει τα αεροπλάνα της Τουρκικής αεροπορίας.
Οι Συνεχείς χλεύη, και ενδεχομένως οι επικίνδυνες "αερομαχίες" μερικές φορές, οδηγούν σε συγκρούσεις αεροπλάνων.

Εναέρια θέματα ελέγχου της κυκλοφορίας παράλληλα με τις διαφορές για τον εναέριο χώρο. Το 1952, η Διεθνής Οργάνωση Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO) είχε αναθέσει στην Ελλάδα τον εναέριο έλεγχο της κυκλοφορίας για το
Aegean Flight Information Region (FIR), δηλαδή, τον διεθνή και Ελληνικό εναέριο χώρο πάνω από το Αιγαίο μέχρι και τα σύνορα με τον τουρκικό εθνικό εναέριο χώρο. Μετά την κρίση της Κύπρου το 1974 όπου η Τουρκία απαιτεί όλα τα αεροπλάνα που πλησιάζουν τον εναέριο χώρο της να δηλώνουν τα στοιχεία τους από την μέση του Αιγαίου (25ο μεσημβρινό) προκειμένου να καταστεί δυνατή για τα στρατιωτικά ραντάρ να διακρίνουν τις αθώες πτήσεις από τις επιθετικές. Η Ελλάδα ανέφερε ότι αυτή η ενέργεια προσκρούει στην αρχή του FIR της και καταργεί την ευθύνη της για την ασφάλεια των πτήσεων πάνω από το Αιγαίο. Οι Διεθνείς αεροπορικές εταιρείες αντέδρασαν παύοντας απευθείας πτήσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία. Το κλείσιμο του Αιγαίου επηρέασε αρνητικά τις εμπορικές αεροπορικές πτήσεις πάνω από τη θάλασσα και σε άλλους τομείς. Η κατάσταση επιλύθηκε το 1980, όταν το προ-1974 status quo, αποκαταστάθηκε και οι διεθνείς πτήσεις συνεχίζουν τις πτήσεις τους και πάλι πάνω από το Αιγαίο. Σε γενικές γραμμές, η Τουρκία ισχυρίζεται ότι το FIR είναι ένα τεχνικό θέμα το οποίο η Ελλάδα ερμηνεύει και αξιοποιεί ως θέμα εθνικής κυριαρχίας για να περιορίσει τα τουρκικά αεροσκάφη και τις ασκήσεις τους πάνω από το Αιγαίο.

Υφαλοκρηπίδα
Η διαμάχη για τον ορισμό της υφαλοκρηπίδας αφορά τόσο τους θαλάσσιους
πόρους, καθώς και την κυριαρχία. Η Τουρκία ισχυρίζεται ότι η υφαλοκρηπίδα στο πλαίσιο του Αιγαίου είναι μια επέκταση της Ανατολίας και συγκεκριμένα της μάζας εδάφους της Μικράς Ασίας και ότι η ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα των συνόρων είναι μια μέση γραμμή μεταξύ των δύο ηπειρωτικών ακτών.

Η Ελλάδα ισχυρίζεται ότι τα νησιά έχουν δική τους υφαλοκρηπίδα και ότι η ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα των συνόρων είναι διάμεση γραμμή μεταξύ των τουρκικών ακτών και της Ανατολικής περιοχής των ελληνικών νησιών, στο περιθώριο του Τουρκικού εδάφους. Προς στήριξη της θέσεώς της, η Ελλάδα παραθέτει την Σύμβαση για την Υφαλοκρηπίδα των Ηνωμένων Εθνών του 1958 και την πιο πρόσφατη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, που αναγνωρίζουν ότι τα νησιά δημιουργούν/έχουν τα ίδια ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα.
Η Ελλάδα έχει υπογράψει και τις δύο συμβάσεις, αλλά η Τουρκία όχι και απορρίπτει τον ισχυρισμό της Ελλάδας, θεμελιωδώς ως άδικο.

Η διαμάχη για την ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα έχει προκαλέσει δύο κρίσεις. Τον Νοέμβριο του 1973, Η Τουρκία παραχώρησε δικαιώματα εξερεύνησης πετρελαίου σε περιοχή που αποκάλεσε διεθνή ύδατα στο Αιγαίο, δίπλα σε πολλά ελληνικά νησιά. Τον Φεβρουάριο του 1974, η Ελλάδα διαμαρτυρήθηκε ότι η περιοχή ήταν μέρος της υφαλοκρηπίδας της. Τον Μάιο, η τουρκική κυβέρνηση απέστειλε ερευνητικό σκάφος στην περιοχή, με συνοδεία από 32 πολεμικά πλοία. Τον Μάιο του 1975 στην διάσκεψη κορυφής
του ελληνικού και του Τούρκου Πρωθυπουργού, η Τουρκία φαίνεται να συμφώνησε να υποβάλλει τις διαφορές στο Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης (ICJ).
Η Κυβερνητική αστάθεια στην Άγκυρα, ωστόσο, κατέστησε την φαινομενική συμφωνία παραχωρήσεων αδύνατη και είχε ως αποτέλεσμα την Τουρκία να αποστέλλει ακόμη ένα ερευνητικό σκάφος το οποίο συνοδευόταν από ένα ακόμη πολεμικό πλοίο.
Η Ελλάδα άσκησε έφεση ενώπιον του Συμβουλίου Ασφαλείας των Η.Ε. για την αντιμετώπιση των παραβιάσεων της Τουρκίας στην κυριαρχίας της και μονομερώς απηύθυνε αίτηση στο Διεθνές Δικαστήριο για τον προσδιορισμό της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας .
Το Συμβούλιο Ασφαλείας των Η.Ε. πέρασε ένα διφορούμενο διατυπωμένο ψήφισμα 395 (1976), καλώντας για έναρξη των άμεσων διαπραγματεύσεων και την προσφυγή στα δικαστήρια.
Το ICJ απέρριψε την αίτηση της Ελλάδας για τη λήψη προσωρινών μέτρων,
αυτό που τα δικαστήρια των ΗΠΑ θα αποκαλούσαν μια προσωρινή διαταγή,
και οδήγησε την Ελλάδα σε μια ανεπανόρθωτη ζημία.
Μειώθηκε επίσης η διεθνής δικαιοδοσία, η οποία εξαρτάται από την
συγκατάθεση και των δύο διαδίκων σε περίπτωση διαφοράς.

Η δεύτερη κρίση που σημειώθηκε το 1987, όταν η Ελλάδα χορήγησε δικαιώματα εξερεύνησης πετρελαίου στην υφαλοκρηπίδα κοντά στο νησί της Θάσου και την Τουρκία να χορηγεί παρόμοια δικαιώματα σε ύδατα κοντά στο ελληνικό νησί της Σαμοθράκης. Ένα τουρκικό πλοίο έσπευσε για εξερέυνηση, με πολύ μικρότερη ναυτική συνοδεία από ό, τι στη δεκαετία του 1970. Ο Έλληνας Πρωθυπουργός κ. Παπανδρέου Ανδρέας απείλησε να λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα για την προστασία της κυριαρχίας της Ελλάδας.

Η κρίση υποχώρησε μετά από την έντονη διαμεσολάβηση, ΝΑΤΟ και ΗΠΑ σε κάθε χώρα εξασφαλίζοντας ότι τυχόν μελλοντική εξερεύνηση (ορυκτού πλούτου) θα πραγματοποιηθεί μόνο στου κάθε κράτους τα αδιαμφισβήτητα χωρικά ύδατα.

Η Ελλάδα προτείνει ότι και οι δύο χώρες θα πρέπει από κοινού να απευθυνθούν στο ICJ για τον προσδιορισμό των ορίων της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας. Η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας είναι η μόνη διαφορά στο Αιγαίο για την οποία η Ελλάδα είναι διατεθειμένη να απευθυνθεί στο δικαστήριο από κοινού με την Τουρκία και να αποδεχθεί διαιτητικό συμβιβασμό. Σε όλα τα άλλα ζητήματα του Αιγαίου, η Ελλάδα υποστηρίζει ότι η Τουρκία πρέπει να εκκινήσει διαδικασίες μέσω νομικής προσφυγής διότι πολύ απλά αμφισβητεί την βάση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων.

Χωρική Θάλασσα
Το 1936, η Ελλάδα υιοθέτησε χωρικά ύδατα των έξι ναυτικών μιλίων. Επιφυλάσσεται όμως του δικαιώματος να αξιώσει 12-ναυτικά μίλια - ένα δικαίωμα που αργότερα επικυρώθηκε στο πλαίσιο Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας του ΟΗΕ, το οποίο η Ελληνική Βουλή επικύρωσε το Μάιο του 1995.

Όπως προαναφέρθηκε, η Τουρκία δεν έχει υπογράψει τη Σύμβαση. Σε απάντηση της ενέργειας του Ελληνικού κοινοβουλίου, στις 8 Ιούνη του 1995, το τουρκικό κοινοβούλιο έδωσε την συγκατάθεση στην κυβέρνηση να λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα, συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτικών, εφόσον η Ελλάδα ασκήσει το δικαίωμα επέκτασης στα 12 μίλια και παράλληλα την αύξηση των χωρικών της υδάτων.

Εάν η Ελλάδα εφαρμόσει την επέκταση στα 12 μίλια, (οι Τούρκοι) υποστηρίζουν ότι θα κατέχει (η Ελλάδα) πάνω από τα δύο τρίτα του Αιγαίου.
Στις 12 Ιούνη του 1974, στο πλαίσιο της διαφοράς (παραπάνω) για το θέμα της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας, η Τουρκία είχε δηλώσει επίσημα για πρώτη φορά ότι τυχόν επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια θα αποτελέσει casus belli (αιτία πολέμου). Τούρκοι αξιωματούχοι επανέλαβαν τη θέση αυτή πολλές φορές, υποστηρίζοντας ότι μια ελληνική αιγιαλίτιδα ζώνη των 12 ναυτικών μιλίων θα "πνίξει" την Τουρκία και θα μετατρέψει το Αιγαίο σε «ελληνική λίμνη». Η Τουρκία πιστεύει ότι ο ελληνικός έλεγχος του Αιγαίου θα μπορούσε να απειλήσει την πρόσβασή της σε διεθνή ύδατα. Πάνω από δύο τρίτα της εμπορικής κίνησης της Τουρκίας διέρχονται μέσω της θάλασσας. Από την άλλη η Ελλάδα λέει ότι κατ' αυτόν τον τρόπο θα εξασφαλιστούν τα δικαιώματα των άλλων χωρών περί αβλαβούς διέλευσης.

Τα Νησιά
Υπάρχουν περίπου 2.400 νησιά στο Αιγαίο, σχεδόν όλα ανήκουν στην Ελλάδα και περίπου 100 απο αυτά κατοικούνται. Το 1923 η Συνθήκη της Λωζάννης έδωσε εντολή στην Ελλάδα για αποστρατιωτικοποίηση πολλών εκ των νησιών, στο Ανατολικό Αιγαίο. Η Ιταλία παραχώρησε τα Δωδεκάνησα στην Ελλάδα με τη συνθήκη του Παρισιού το 1947, η οποία απαιτούσε την αποστρατικοποίηση τους επίσης. Η Ελλάδα άρχισε να στρατιωτικοποιεί τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου το 1960, και το πρόγραμμα επιταχύνθηκε μετά την κρίση της Κύπρου του 1974. Η Ελληνική στρατιωτικοποίηση της Λήμνου και Σαμοθράκης, στην είσοδο των Στενών των Δαρδανελίων, προκαλεί μεγάλη ανησυχία για την Τουρκία. Η Ελλάδα στρατιωτικοποίησε τα Δωδεκάνησα για "αυτοάμυνα" μετά το 1974. Η Τουρκία υποστηρίζει ότι οι ενέργειες της Ελλάδας παραβιάζουν τις Συνθήκες της Λωζάννης και των Παρισίων, η Ελλάδα όμως υποστηρίζει ότι οι σχετικές διατάξεις της Λωζάνης εκτοπίστηκαν το 1936, με την σύμβαση του Montreux το 1936, η οποία επέτρεπε στην Τουρκία την στρατιωτικοποίηση και τον στρατιωτικό έλεγχο της κίνησης μέσω των στενών. Η Ελλάδα υποστηρίζει, επίσης, ότι οι ενέργειές της είναι αμυντικές. Μετά αυτό το γεγονός, το 1975, η Τουρκία εγκαθίδρυσε την τέταρτη στρατιά της, στη Σμύρνη στα Παράλια του Αιγαίου. Η τέταρτη Στρατιά έχει μια αμφίβια δύναμη προσγείωση μπορεί, θεωρητικά, κατάσχεσης ελληνικά νησιά. Η Ελλάδα λέει ότι η τέταρτη στρατιά πρέπει να αποσυρθεί πριν μειώνει τη δική της στρατιωτική παρουσία γύρω από την Τουρκία.Αντίστοιχα τόσο οι Ελληνικές όσο και οι Τουρκικές θέσεις, χαρακτηρίζονται περισσότερο ώς πολιτικός ερεθισμός παρά ώς στρατιωτική απειλή.

3 Βλ., CRS έκθεση 96-140, Ελλάδα και Τουρκία: το βραχώδες νησάκι των Κρίσεων, που προαναφέρθηκε. Όταν οι Τούρκοι διαμαρτύρονται για τα στρατιωτικοποιημένα ελληνικά νησιά, να αυξήσουν κάποιοι Έλληνες αναφέρονται στην τύχη των δύο προηγούμενων Ελληνο-κατοικημένων νησιών, την Ίμβρο (Gökçeada) και την Τένεδο (Bozcaada), στο βόρειο Αιγαίο, κοντά στην είσοδο των Στενών που βάση της Συνθήκης της Λωζάνης προσαρτήθηκαν στην Τουρκία. Η Συνθήκη επέβαλλε η Τουρκία να εγγυηθεί υπέρ των η μουσουλμανικών προσώπων και περιουσιών. Σύμφωνα με την Ελλάδα, οι διακρίσεις της Τουρκίας και η πολιτική της ανάγκασαν τους περισσότερους Έλληνες να φύγουν.

Νησίδες
Η κυριαρχία πάνω από τις νησίδες και βραχονησίδες στο Αιγαίο δεν ήταν σε διαφωνία μέχρι το Δεκέμβριο του 1995, όταν ο Τούρκος καπετάνιος εμπορικού πλοίου αρνήθηκε την διάσωση από ένα Ελληνικό πλοίο κοντά σε ένα ακατοίκητο νησάκι (Ίμια στην Ελλάδα, Kardak στην Τουρκία), που όπως ισχυρίστηκε Ήταν Τουρκικό. Τα μέσα ενημέρωσης και στις δύο χώρες, εκμεταλλεύτηκαν την κατάσταση, προκαλώντας κυβερνητική και στρατιωτική εμπλοκή. Τα μέρη επέστρεψαν στην τάξη των πραγμάτων κατόπιν της αμερικανικής μεσολάβησης. Στη συνέχεια, Τούρκος αξιωματικός του ναυτικού παρουσίασε ερώτηση για την ελληνική κυριαρχία στη νήσο Γαύδο , κοντά στην Κρήτη, σε σύνοδο σχεδιασμού του ΝΑΤΟ. Παρά το γεγονός ότι το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών δήλωσε ότι η Γαύδος αποτελεί όχι ένα τεχνικό πολιτικό ζήτημα, οι Τούρκοι αξιωματούχοι άρχισαν να αναφέρονται σε «γκρίζες ζώνες», δηλαδή, νησίδων και βράχων που δεν αναφέρονται ρητά στις συνθήκες, των οποίων η κυριαρχία μπορεί να είναι αμφισβητήσιμη. Αργότερα ανέφερε ότι υπήρχαν 130 τέτοιες νησίδες και βραχονησίδες. Στην Ελλάδα απαίτησαν Η Τουρκία να αρνηθεί ότι είχε αξιώσεις για τη Γαύδο.

Πρωτοβουλίες για τη διευθέτηση των διαφορών
Δεδομένου της κρίσης στα Ίμια-Kardak , πολλές πρωτοβουλίες έχουν αναληφθεί για την επίλυση των διαφορών του Αιγαίου.

ΝΑΤΟ
Λίγο μετά την κρίση,ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Χαβιέ Σολάνα πρότεινε
μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) βασιζόμενος στο Μνημόνιο Κατανόησης τον Μάιο του 1988 που υπογράφει μεταξύ του Κάρολου Παπούλια και Μεσούτ Γιλμάζ, Ελληνικού και η Τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών, αντίστοιχα. Στο μνημόνιο, η Τουρκία και η Ελλάδα συμφώνησαν ότι
1) όσον αφορά την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα μεταξύ τους και τα δικαιώματα για τη χρήση της ανοικτής θάλασσας και τον διεθνή εναέριο χώρο του Αιγαίου.
2) να αποφευχθούν παρεμβάσεις στην ναυσιπλοΐα και τον αέρα, όπως και τη διεξαγωγή στρατιωτικών δραστηριοτήτων στην ανοικτή θάλασσα και στον διεθνή εναέριο χώρο.
3) Την αποφυγή διεξαγωγής στρατιωτικών ασκήσεων στην ανοικτή θάλασσα και στον διεθνή εναέριο χώρο κατά τη διάρκεια της περιόδου αιχμής της τουριστικής περιόδου Ιούλιος 1 - Σεπτέμβρης 1 και των κύριων
εθνικών και θρησκευτικών αργιών.
4) Ενημέρωση, Υπουργείο Άμυνας 15 του Μάη 1997. Reuters. Τον Σεπτέμβριο του 1988, Παπούλιας και Γιλμάζ υπέγραψαν τις κατευθυντήριες γραμμές για την πρόληψη Ατυχημάτων και συμβάντων σχετικά με την ανοιχτή θάλασσα, και τον διεθνή εναέριο χώρο, στα οποία κατονομάζουν,
μεταξύ άλλων πως τα 2 μέρη πρέπει να ενεργούν σύμφωνα με τους διεθνείς κανονισμούς.

Ο Σολάνα ανανέωσε την προσπάθειά του για το CBM τον Φεβρουάριο του 1997. Οι προτάσεις του, έντονα υποστηριζόμενες από τις Ηνωμένες Πολιτείες, ήταν
1) ένα μορατόριουμ για τις στρατιωτικές ασκήσεις μεταξύ 15 Ιουν - 15 Σεπ.
2) τις εκπαιδευτικές αποστολές μόνο από άοπλα αεροπλάνα.
3) Τα αεροπλάνα να χρησιμοποιήσουν αναγνώριση, φίλος ή εχθρός μέσω της συσκευής (IFF) (αντί του να υποβάλλουν σχέδια πτήσης) για να αποκλείονται οι παρακολουθήσεις, να μειώσουν την ανάγκη για αναχαιτίσεις, και την μείωση του αριθμού των αερομαχιών.
4) την άμεση επικοινωνία μεταξύ ελληνικών και τουρκικών επιχειρησιακών κέντρων αεράμυνας.
5) και την δημιουργία ενός κέντρου στο ΝΑΤΟ με Διοικητήριο στη Νάπολη ώστε να παρακολουθεί τον εναέριο χώρο του Αιγαίου.

Η Τουρκία συμφώνησε στις προτάσεις, αλλά με τροποποιήσεις. Η Ελλάδα συμφώνησε με το μορατόριουμ όσον αφορά τις στρατιωτικές ασκήσεις για την προτεινόμενη περίοδο, ενώ η Τουρκία συμφώνησε για την περίοδο μόνο 1 Ιουλίου-Αυγούστου 15 και είπε ότι θα χρησιμοποιήσει την συσκευή IFF κατά τη διάρκεια αυτού του χρόνου. Όπως έχει γίνει εδώ και δεκαετίες, η Ελλάδα απέρριψε τη χρήση του IFF, διότι παρακάμπτει με μια ειδική εξαίρεση τον κανόνα του FIR Αθηνών, ο οποίος ισχύει για όλες τις χώρες. Η Τουρκία ζήτησε την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τις πτήσεις στο Αιγαίο, την οποία πρόταση η Ελλάδα θεώρησε, επίσης, παράβαση του FIR της. Η Ελλάδα επίσης αρνήθηκε να αφοπλίσει τα μαχητικά αεροσκάφη της στον εθνικό της εναέριο χώρο, αλλά ανέφερε πως οι εκπαιδευτικές πτήσεις που θα πραγματοποιηθούν δεν θα είναι οπλισμένες.

Η Ελλάδα συμφώνησε να εγκαταστήσει γραμμές επικοινωνίας μεταξύ της Αθήνας και του ΝΑΤΟ και της Τουρκίας και του ΝΑΤΟ. Με αφετηρία το Φεβρουαρίου 1997, οι δύο πλευρές άρχισαν ένα πρόγραμμα δοκιμών για την αποστολή εικόνων με την δραστηριότητα του Αιγαίου στην έδρα του ΝΑΤΟ στη Νάπολη.

Ευρωπαϊκή Ένωση
Κατά το 1997 τη σειρά τους ως Προέδρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Συμβούλιο των Υπουργών, είχαν οι Ολλανδοί, πρότειναν μια επιτροπή «σοφών» να ασχοληθεί με ελληνικά-τουρκικά ζητήματα στο Αιγαίο . Η Ελλάδα δεν θέλει ούτε σε άμεσο διάλογο να εμπλακεί με την Τουρκία που θα μπορούσε να να εκληφθεί ως μια προθυμία να διαπραγματευτεί αυτό που θεωρεί ως μη διαπραγματεύσιμο της σε θέματα κυριαρχίας ή με τη συμμετοχή τρίτων. Αντιθέτως πρότεινε την δημιουργία χωριστών ελληνικών και τουρκικών επιτροπών μη κυβερνητικών εμπειρογνωμόνων οι οποίοι θα υποβάλουν όποια έκθεση στο ολλανδικής Προεδρίας συμβούλιο των υπουργών, η οποία στη συνέχεια θα αξιολογήσει αν στις εκθέσεις υπάρχει κοινό έδαφος. Η Τουρκία αποδέχθηκε τόσο την ολλανδική πρόταση όσο και την ελληνική αντιπρόταση. Μετά από 32 deputies? το κυβερνών Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑΣΟΚ) εξέφρασε την αντίθεσή σε ένα ελληνικό-τουρκικό διάλογο, σε οποιαδήποτε μορφή, η ελληνική κυβέρνηση εξήγησε ότι τα συμπεράσματα των επιτροπών θα είναι τεχνικά και διαδικαστικά, όχι πολιτικά ή δεσμευτικά.
Οι εμπειρογνώμονες παρέδωσαν τις εκθέσεις στους Ολλανδούς.
Τουρκικό ανακοινωθέν Τύπου πρεσβεία, 24 Μαρτίου 1996.
Ελλάδα: Εθνικά "Σοκαρισμένοι" από τις Απαιτήσεις της Τουρκίας στο Αιγαίο.
Το Ευρωπαϊκό. 4 έως 10 Από 1996,σ 1.
Έλληνας υπουργός Εξωτερικών ''ανήσυχοι για τουρκική εισβολή''. Reuters, 8 Μαΐου 1996.
Πάγκαλος για Τουρκο-Ελληνικές Γραβάτες, Yeni Yuzyil, 21 Μαρτίου 1997, μεταφρασμένο από online FBIS,21 Μαρτίου 1997.
Παράδοση στο άλλο κόμμα για σχόλιο. Οι Ολλανδοί ήθελαν οι εμπειρογνώμονες να συναντηθούν.
Η Τουρκία συμφώνησε, αλλά η Ελλάδα αρνήθηκε. Η ολλανδική προεδρία παρέδωσε ελλιπή αποστολή στο Λουξεμβούργο κατά τη λήξη της θητείας της. Μετά την ανταλλαγή των σχολίων μέσω της Προεδρίας, Έλληνες αξιωματούχοι δέχθηκαν ότι μια συνάντηση θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί το φθινόπωρο.

Διμερής διπλωματία
Στις 24 Μάρτη του 1996, ο Τούρκος Πρωθυπουργός Μεσούτ Γιλμάζ προσφέρθηκε να αναλάβει τις διαπραγματεύσεις με την Ελλάδα χωρίς προαπαιτούμενα, με σκοπό την επίλυση όλων των ζητημάτων του Αιγαίου στο σύνολό τους με βάση το σεβασμό του διεθνούς δικαίου και των συμφωνιών για την ίδρυση του status quo στο Αιγαίο. Η πρόταση περιελάμβανε συνομιλίες σχετικά με μια πολιτική συμφωνία-πλαίσιο, τη συμφωνία για τα στρατιωτικά μέτρα που συνδέονται με την οικοδόμηση εμπιστοσύνης,
την αποφυγή μονομερών μέτρων και δράσεων που θα μπορούσαν να αυξήσουν την ένταση, και την ολοκληρωμένη διαδικασία ειρηνικής διευθέτησης, συμπεριλαμβανομένων διαιτησιών τρίτων .5 Ο Γιλμάζ έκανε την προσφορά του πολύ σύντομα μετά την κρίση στα Ίμια / Kardak για τους Έλληνες να ξεπεράσουν τις ευαισθησίες τους. Οι Έλληνες δεν ήταν ακόμα έτοιμοι για να προχωρήσουν και αρχικά δήλωσαν ότι θεωρούν πως από την πρόταση λείπει η δέσμευση. Ο Υπουργός Εξωτερικών Θεόδωρος Πάγκαλος
αργότερα χαιρέτισε τις προτάσεις Γιλμάζ ως «μια μεγάλη βελτίωση," αλλά πρότεινε λύση βήμα προς βήμα. Μου είπε: "Πρέπει να δημιουργήσουμε μια κοινή επιτροπή για να συζητηθεί η συμφωνία με νομικούς όρους. Στη συνέχεια, μπορούμε να αναβιώσουμε τις επιτροπές σχετικά με την καλή γειτονία, την προώθηση της συνεργασίας σε αμοιβαία επωφελής τομείς: το εμπόριο, τουρισμός και κατά του λαθρεμπορίου των ναρκωτικών. Μόλις φτάσουμε το επίπεδο αυτό, θα μπορούσε να διευκολυνθεί αμοιβαία η χαλάρωση της στρατιωτικής παρουσίας των δύο χωρών στο Αιγαίο ". 6 Στις 26 Απριλίου,1996, οι Έλληνες και οι Τούρκοι υπουργοί Εξωτερικών συμφώνησαν οι εμπειρογνώμονες τους να συναντηθούν στην Ελβετία. Για την εγχώρια κατανάλωση, ο Πάγκαλος υπογράμμισε ότι «Δεν υπάρχει οργανωμένος διάλογος ή διαπραγματεύσεις." ο Πάγκαλος εξέφρασε αργότερα την ανησυχία ότι ο Τούρκος ομόλογός του την εποχή εκείνη, Εμρέ Gonensay, έκανε λόγο για «γκρίζες ζώνες», αμφισβητώντας την κυριότητα της Ελλάδας από άλλες νησίδες ή βραχονησίδες.7 Η Ελλάδα ακύρωσε τον Ιούνιο του 1996 μια συνάντηση μεταξύ Πάγκαλου-Gonensay λόγω του κλίματος που όξυνε η Τουρκία με "προκλήσεις", αμφισβητώντας τα θάλασσια και εναέρια σύνορα στης Ελλάδας, όπως και η κυβερνητική αστάθεια στην Άγκυρα. Η Ελλάδα κάλεσε την Τουρκία να εφαρμόσει τα μέτρα Παπούλια-Γιλμάζ.

Στις 6 Μαρτίου 1997, ο Υπουργός Εξωτερικών Πάγκαλος, υποκινήθηκε από Αμερικανούς αξιωματούχους να κάνει μια θετική κίνηση προς την Άγκυρα, δήλωσε στην Ουάσινγκτον ότι "η Τουρκία σίγουρα ανήκει στην Ευρώπη." Αυτό ισχυρίστηκε σε Τούρκο δημοσιογράφο στις 21 Μαρτίου, «Απώτερος στόχος της Τουρκίας πρέπει να είναι η ενσωμάτωση με την Ευρώπη.Η Ελλάδα σίγουρα θέλει να το κάνει. "8 Ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης και ο υπουργός Εξωτερικών Πάγκαλος έθεσαν όρους για τη βελτίωση των σχέσεων ώστε η Ελλάδα να άρει το βέτο της για τα περίπου US $ 475 εκατ. ευρώ σε βοήθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την Τουρκία, που είχε επιβάλει η Ελλάδα τον Μάρτιο.

Η Ελλάδα απειλεί να ασκήσει βέτο στην ενίσχυση της Τουρκία για το θέμα της τελωνειακής ένωσης, Reuters, 21 του Μαρτίου 1996. Πρεσβεία Ελλάδα Δελτία Τύπου, 4 Απριλίου και 24, 1997.

Ο Νίκος Μαράκης, Πάγκαλος-Τσιλέρ Κωνσταντινούπολη Συνάντηση, Το Βήμα Της Κυριακής, 4 Μαΐου, 1997, σ.3, 4, μεταφρασμένος από FBIS, 5 Μάη 1997.

Αθήνα Συνεντεύξεις στην τηλεόραση ο Πρόεδρος της Τουρκίας. Κείμενο στην αγγλική γλώσσα: FBIS online, 27 Μαΐου του 1997.
1995 ΕΕ-Τουρκία τελωνειακή συμφωνία ένωσης. Η ελληνική αξιωματούχοι απαίτησαν από την Τουρκία να αποκηρύξει τη βία, δηλαδή, να αποσύρει την απειλή του πολέμου εάν η Αθήνα επεκτείνει τα χωρικά ύδατα της στα 12 ναυτικά μίλια, έστω και αν η Ελλάδα δεν είχε την πρόθεση να ασκήσει το δικαίωμά αυτό άμεσα.

Η Τουρκία να αποδεχθεί τα σύνορα που οριοθετούνται από τις διεθνείς συνθήκες, αν και τα θέματα που αφορούν την ερμηνεία και την εφαρμογή του πλαισίου αυτού θα μπορούσαν να συζητηθούν. και να αναγνωριστούν από το Διεθνές Δικαστήριο δηλαδή από ένα δικαστικό μηχανισμό που είναι αρμόδιος για την επίλυση διμερών διαφορών. Για να κατευνάσει τις εσωτερικές κριτικές, κυβερνητικοί αξιωματούχοι επέμεναν ότι
Η Ελλάδα δεν θα συμμετάσχει σε συνολικές διαπραγματεύσεις που οδηγούν σε αμφισβήτηση των συνόρων της.

Τον Απρίλιο του 1997, οι Έλληνες και Τούρκοι Υπουργοί και αναπληρωτές υπουργών Εξωτερικών είχαν περισσότερες εγκάρδιες επαφές από ό, τι στο παρελθόν, καθότι προετοιμάζονταν για την επιτροπή της ΕΕ (παραπάνω) και τη διακήρυξη της Μαδρίτης (βλ. παρακάτω). Στη συνέχεια, η Τουρκάλα υπουργός Εξωτερικών Τανσού Τσιλέρ ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντική, λέγοντας ότι η Άγκυρα δεν θέλει μια αλλαγή στο status quo του Αιγαίου.

Ένας Έλληνας αναλυτής εξέλαβε το γεγονός αυτό ως ότι η Τουρκία εγκαταλείπει τις διεκδικήσεις τις στο Αιγαίο και δεν πρέπει να το αναθεωρεί, ερμηνέυοντάς το στο ότι μπορεί να ζήσει η Τουρκία με τη σημερινή κατάσταση, και ότι ο πόλεμος δεν ήταν μεταξύ των επιλογών για την επίλυση των ελληνο-τουρκικών διαφορών.
Σε απάντηση, ο Πάγκαλος αναγνώρισε ένα νέο «Πνεύμα κατανόησης."

Τέλος, σε μια συνέντευξη στις 19 Μαΐου στην ελληνική τηλεόραση, ο Τούρκος Πρόεδρος Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ είπε ότι θα μπορούσε να συμφωνήσει σε ένα σύμφωνο μη επίθεσης με την Ελλάδα. Στις 5 Ιουνίου, ο Πάγκαλος είπε ότι η Ελλάδα επίσης ήταν έτοιμη να υπογράψει ένα σύμφωνο μη επίθεσης με την Τουρκία.

Η Διακήρυξη της Μαδρίτης - Αμερικανική Διπλωματία
Στις 8 Ιουλίου 1997, στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη,η Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Madeleine Albright κάλεσε τον Έλληνα Υπουργό Εξωτερικών Πάγκαλο και τον νέο Τούρκο ομόλογό του Ισμαήλ Τζεμ να συμφωνήσουν σε έξι αρχές που θα διέπουν τις διμερείς σχέσεις.
Ο πρωθυπουργός Κ. Σημίτης και ο Πρόεδρος Ντεμιρέλ στη συνέχεια συμφώνησαν με τις αρχές, στις οποίες ο Σημίτης προσέθεσε ένα σύμφωνο μη επίθεσης. Ο υφυπουργός Εξωτερικών για ευρωπαϊκές Υποθέσεις Τζον Kornblum και η ομάδα του εργάστηκαν για να επιτευχθεί η συμφωνία αυτή.

Οι αρχές προβλέπουν
1) αμοιβαία δέσμευση για την ειρήνη, την ασφάλεια και τη συνεχή ανάπτυξη των σχέσεων καλής γειτονίας.
2) σεβασμό για την κυριαρχία του άλλου.
3) το σεβασμό των αρχών του διεθνούς δικαίου και των διεθνών συμφωνιών.

Μια μικρή διαφώτιση της ΟΝΕ, The Economist, 22 Φεβρουαρίου 1997, σ. 88.
Το 1995, η Ελλάδα δαπάνησε 5,5% του ΑΕΠ της στην άμυνα, ενώ η Τουρκία ξόδεψε 4,0%. U.S. Arms Control and Disarmament Agency, World Military Expenditures and Arms Transfers, online
edition, http://www.acda.gov/wmeat96/w96tbl1.pdf.

4) ο σεβασμός του δικαίου για τα ζωτικά συμφέροντα του καθενός και τις ανησυχίες στο Αιγαίο.
5) τη δέσμευση να απέχουν από μονομερείς ενέργειες στη βάση του αμοιβαίου σεβασμού και την προθυμία να αποφεύγονται οι συγκρούσεις που προκύπτουν από παρανοήσεις.
6) τη δέσμευση για διευθέτηση των διαφορών με ειρηνικά μέσα που βασίζονται στην αμοιβαία συναίνεση και χωρίς τη χρήση βίας ή απειλή χρήσης βίας.
Οι δύο τελικές διατάξεις μπορούν να έχουν τις μεγαλύτερες δυνατότητες για την αποτροπή των συγκρούσεων γιατί ασχολείται με θέματα πιο προκλητικά. Η Ελλάδα δεσμεύεται να απέχει από μονομερείς ενέργειες - που μπορεί να περιλαμβάνει και την άσκηση του δικαιώματός της για την επέκταση 12 - ναυτικών μιλίων χωρικών υδάτων, ενώ η Τουρκία υπόσχεται να μην κάνει χρήση βίας, δλδ την εξάλειψη του casus belli.
Οι αρχές δεν εξετάζουν την επίλυση ειδικών διαφορών στο Αιγαίο αλλά το σκληρό έργο τους θα είναι η εφαρμογή των παραπάνω.

από το logioshermes