Με πολιτικές ευκαιρίας

Το πρόβλημα αυτής της κυβέρνησης δεν ήταν ούτε ο θρυλούμενος νεοφιλελευθερισμός της, ούτε ο κρυφός σοσιαλισμός της. Ήταν ο συντηρητισμός της.

Πολλοί κατηγορούν τη Νέα Δημοκρατία για νεοφιλελευθερισμό. Αυτό είναι άδικο και για τη Ν.Δ. και για τον νεοφιλελευθερισμό. Μια κυβέρνηση που κατάφερε σε πέντε χρόνια να φουσκώσει κατά 50% το δημόσιο χρέος, μόνο για νεοφιλελευθερισμό δεν μπορεί να κατηγορηθεί. Κάποιοι άλλοι την υποψιάζονται για κρυπτοσοσιαλισμό. Κι αυτό είναι άδικο. Ισως όχι τόσο για την ΝΔ -στέλεχός της εξάλλου δήλωσε: «και κομμουνιστές θα γίνουμε για χάρη του λαού» - αλλά για τον σοσιαλισμό. Αν κοιτάξουμε το δούναι του δημοσίου τα χρόνια που το χρέος διογκωνόταν θα δούμε ότι συγκριτικά οι κοινωνικές δαπάνες και οι δημόσιες επενδύσεις μειώθηκαν.

Το πρόβλημα αυτής της... κυβέρνησης δεν ήταν ούτε ο θρυλούμενος νεοφιλελευθερισμός της, ούτε ο κρυφός σοσιαλισμός της. Ήταν ο συντηρητισμός της: δεν πειράζουμε τα κακώς κείμενα ούτε με «αριστερές», ούτε με «δεξιές» πολιτικές κι έτσι δεν ενοχλούμε κανέναν, για να μην μας ενοχλούν κι αυτοί. Η κυβέρνηση πορεύτηκε από την αρχή με «πολιτικές ευκαιρίας», αυτό που ευσχήμως βαφτίστηκε «μεσαίος χώρος».

Ο «μεσαίος χώρος» παρουσιάστηκε ως κεντρώα ιδεολογία, αλλά στην ουσία υπήρξε άλλοθι απραξίας. Δεν ακολουθούμε φιλελεύθερες πολιτικές διότι αντιδρά το ΠΑΣΟΚ, συνηθέστερα ο ΣΥΡΙΖΑ και ενίοτε οι κουκουλοφόροι, αλλά δεν ακολουθούμε και σοσιαλδημοκρατικές πολιτικές διότι δεν το επιτρέπουν οι συνθήκες, η αγορά και η παγκοσμιοποίηση. Ετσι η χώρα βουλιάζει ακίνητη στο τέλμα, ενώ κατά καιρούς (όταν τα πράγματα στριμώχνονται πολύ) προσθέτουμε κάποια μπαλώματα που κάνουν μεγάλο επικοινωνιακό ντόρο.

Τον Ιούλιο του 2004, όταν η Ν.Δ. ξεκινούσε την κυβερνητική της πορεία γράφαμε ότι «η Νέα Δημοκρατία είναι κυρίαρχη στο πολιτικό σκηνικό. Θα παραμείνει για καιρό, αν αυτή η κυριαρχία δεν της γίνει άγχος. Κυρίως αν πάψει να σκιαμαχεί με το ΠΑΣΟΚ κι αρχίσει συγκροτημένα να προτείνει το ιδεολογικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση των μεγάλων προβλημάτων του τόπου. Σίγουρα το ΠΑΣΟΚ ευθύνεται τα μάλα για την όξυνση των παθογενειών, όμως οι γενεσιουργές αιτίες είναι πολύ πιο βαθιές στην κοινωνία κι αυτές πρέπει να ανιχνευθούν από το πολιτικό προσωπικό του κυβερνώντος κόμματος για να αντιμετωπιστούν ριζικά. (...) Καλός και χρυσός είναι ο "μεσαίος χώρος", καλύτερο και το "κοινωνικό κέντρο". Μόνο που αυτοί οι όροι δεν πρέπει να σταθούν στην εκλογική μηχανική ή στη διαδικασία της πολιτικής. Πρέπει να γίνουν πολιτική και για να γίνουν πολιτική πρέπει να υπάρξει ιδεολογική ζύμωση. Τι λέει για παράδειγμα το δόγμα του "μεσαίου χώρου" για τη μετανάστευση των επιχειρήσεων σε χώρες όπως η Βουλγαρία; Πώς μετουσιώνεται το "κοινωνικό κέντρο" σε αναπτυξιακή διαδικασία; Πώς αντιμετωπίζονται οι προκλήσεις της ψηφιακής επανάστασης; Με ποιες διαδικασίες θα αντιληφθούν οι αγρότες ότι το πανηγύρι των επιδοτήσεων τέλειωσε; Τι θα κάνουμε με τους μικρομεσαίους; Αυτά είναι ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν και οι απαντήσεις ονομάζονται "πολιτική"». (26.7.2004).

Εσχατο παράδειγμα «μεσαιοχωριτισμού» είναι τα μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης. Ετσι από την μια μεριά έχουμε επιπλέον φορολογία με την μορφή της έκτακτης εισφοράς. Αυτό είναι στη βάση του ένα σοσιαλδημοκρατικό μέτρο. Από την άλλη πλευρά έχουμε έκτακτη και χρονικά περιορισμένη μείωση στη φορολογία της αγοράς αυτοκινήτων. Αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα φιλελεύθερο μέτρο. Στην ουσία όμως πρόκειται για πρόχειρα μέτρα που επειδή είναι αντικρουόμενα θα παγώσουν περαιτέρω την αγορά.

Το πρόβλημα του κυβερνώντος κόμματος είναι ότι δεν συζήτησε ποτέ επί της ουσίας και δεν απέκτησε ιδεολογικό στίγμα. Περισσότερο λειτούργησε ως πολιορκητικός μηχανισμός, για την εξουσία ως αυτοσκοπό. Η ιδεολογία μπορεί να φαντάζει ως περιττή πολυτέλεια σε τεχνοκρατικούς καιρούς, αλλά είναι προαπαιτούμενο για να υπάρξει ένα συνεκτικό σχέδιο διακυβέρνησης. Το πολιτικό σχέδιο με την σειρά του διασφαλίζει ότι δεν θα υπάρξουν αντικρουόμενα μέτρα.

Δυστυχώς αυτό το σχέδιο δεν φτιάχτηκε ούτε την περίοδο της κυριαρχίας της ΝΔ, ούτε την περίοδο του εύκολου δανεισμού της ελληνικής οικονομίας. Τότε, η έλλειψή του δεν φαινόταν. Σε περίοδο κρίσης όμως κοστίζει πολύ. Πρωτίστως στη χώρα.
του Πάσχου Μανδραβέλη στο medium