«Κάντε τόπο να περάσει»...

Η ρητορική δεινότητα, η ευχέρεια στη διαχείριση των δύστροπων λέξεων, δεν κληρονομείται από γενιά σε γενιά. Κι αν κάτι περνάει από την πρώτη στη δεύτερη, το οποίο ίσως μεγεθυνθεί με την πολλή προσπάθεια ενός εύστροφου νου, η τρίτη γενιά δεν μπορεί να εμπιστεύεται τη γονιδιακή της κληρονομιά· οφείλει λοιπόν να μπει χωρίς προίκα στον αγώνα με τις λέξεις, και μάλιστα τις λέξεις που πρέπει να θέλξουν μάζες. Ρήτορας ικανός να πείσει τις μάζες (ή έστω το εντός των κομματικών τειχών ακροατήριό του) δεν υπήρξε ποτέ ο κ Γ. Α. Παπανδρέου, και σίγουρα θα πρέπει να του στάθηκε εμπόδιο μέγα ο φόβος της σύγκρισης του γλωσσικού του ρυακιού με το ρητορικό ποτάμι του πατέρα του και του παππού του.

Δεν μιλάω εδώ για τα γλωσσικά σφάλματα, τόσο πολλά και τόσο αναμενόμενα που έφτασαν τελικά να προκαλούν τη συμπάθεια και να αποτρέπουν την πολλή ειρωνεία (περίπου με τον ίδιο τρόπο που την απέτρεπαν, ως ευκολότατη άρα ανούσια, τα πολλά γλωσσικά ολισθήματα του κ. Εβερτ ή του κ. Σημίτη). Μιλάω κυρίως για την αίσθηση που δίνει ο κ. Γ. Παπανδρέου όταν μιλάει ότι δεν εμπιστεύεται τις λέξεις του, δεν τον αγγίζουν καν τα νοήματα που θέλει να υποστηρίξει, δεν τον συγκινούν ούτε στο ελάχιστο τα «οράματα» που άνευρα ανακοινώνει. Ακόμα κι όταν εμφανίζεται θυμωμένος, δείχνει να μην τον αφορά ο θυμός του, να μην είναι δικός του αλλά υπαγορευμένος από κάποιον σκηνοθέτη για τις ανάγκες μιας παράστασης.

Ολοι οι... πολιτικοί ξέρουν, είτε το ομολογούν είτε όχι, ότι συμμετέχουν σε κάποιο θέαμα, ότι ο πολιτικός ανταγωνισμός γίνεται με όρους σόου. Ειδικά, ωστόσο, ο κ. Παπανδρέου γνωρίζει, δεν μπορεί να μην το γνωρίζει, ότι ο ίδιος δίνει μια παράσταση που η οικογένειά του την έχει ήδη δώσει κατ’ επανάληψη. Γνωρίζει δηλαδή «από τα μέσα» τι σημαίνει ρητορική πλειοδοσίας και πολιτική ψευδολογία. Γνωρίζει ότι οι λέξεις που έχει στην κληρονομιά του είναι ήδη ξοδεμένες και αδικημένες από τους προγόνους του. Γνωρίζει ότι αυτά που προτείνει τώρα σαν οράματα, τα πρότειναν και οι πατριάρχες, με τα γνωστά αποτελέσματα. Οταν λοιπόν λέει, όπως στα Γιάννενα, «κάντε τόπο να περάσει η Ελλάδα», ξέρει ότι ακόμα και στην αυτοταύτισή του με την Ελλάδα, έρχεται δεύτερος· και ο Ανδρέας Παπανδρέου αυτοπροβλήθηκε και λατρεύτηκε ως το άλλο όνομα της Ελλάδας, αν όχι της Ιστορίας στο σύνολό της. Επειδή ωστόσο η Ελλάδα δεν είναι –δεν θέλουμε να είναι- μια οικογενειακή υπόθεση, παπανδρεϊκή, καραμανλική, μητσοτακική–, ουδείς δικαιούται, έστω στην ευφορία του κομματικού εξώστη, να αυτοεμφανίζεται σαν το ισοδύναμό της. Χρυσόβουλα, φιρμάνια και κληρονομημένοι τίτλοι ιδιοκτησίας δεν ισχύουν στη συγκεκριμένη περίπτωση. Δεν θέλουμε να ισχύουν.
Του Παντελη Μπουκαλα στην Καθημερινή