Το βολικό προκάλυμμα της διαφθοράς

Οι δημόσιες υπηρεσίες –και όχι μόνο– στην Ελλάδα απέχουν πολύ από το να λειτουργούν σε ικανοποιητικό επίπεδο. Οι περιπτώσεις παραβίασης των κανόνων σε όλα τα επίπεδα είναι τόσες πολλές, που τείνουν να δημιουργήσουν καθεστώς, συχνά με κωμικοτραγικά αποτελέσματα. Παρ’ όλα αυτά, θα ήταν σοβαρό σφάλμα να αποδώσουμε την κακοδαιμονία του κράτους αποκλειστικά και μόνο στη χαλαρότητα και στην ανευθυνότητα υπαλλήλων.

Οι συμπεριφορές αυτές επιβιώνουν και επεκτείνονται, επειδή δεν υπάρχουν διαδικασίες και κουλτούρα διαρκούς ελέγχου. Επειδή δεν υπάρχουν πειθαρχικές και ποινικές διώξεις για τους παραβάτες. Στις λίγες φορές που επιβάλλονται ποινές, αυτές είναι ασήμαντες. Ο κύριος λόγος για τον οποίο δεν υπάρχει αποτελεσματικός έλεγχος είναι ότι η έμπρακτη αδρανοποίηση των κανόνων διευκολύνει αφ’ ενός την αυθαιρεσία και αφ’ ετέρου τη διαφθορά, οι οποίες με τη σειρά τους διαμορφώνουν στο εσωτερικό των μηχανισμών κλίμα αλληλοανοχής. Οι κυβερνήσεις βολεύονται μ’ αυτήν την κατάσταση, γιατί τους επιτρέπει να κάνουν τα δικά τους παιχνίδια διαπλοκής και πελατειακών σχέσεων.

Διαβάζοντας τα... ρεπορτάζ συμπεραίνω ότι η απόδραση του Παλαιοκώστα δεν θα είχε καταστεί δυνατή χωρίς τη συνεργασία σωφρονιστικών υπαλλήλων. Η ανοργανωσιά και η ανευθυνότητα είναι υπαρκτές, αλλά μάλλον χρησιμοποιούνται ως βολικό προκάλυμμα της διαφθοράς. Στην προσπάθειά του να περιορίσει το πολιτικό κόστος, ο υπουργός Δικαιοσύνης έσπευσε να δηλώσει το προφανές, αλλά αναπόδεικτο, στέλνοντας και το σχετικό μήνυμα στους δικαστές. Για να καταδικάσει, όμως, το δικαστήριο χρειάζεται συγκεκριμένες αποδείξεις και όχι απλώς λογικά συμπεράσματα. Το καθαρό κυβερνητικό φάουλ, ωστόσο, δεν ακυρώνει τις ορατές διά γυμνού οφθαλμού ευθύνες των αρμοδίων του Κορυδαλλού.

Κατά κανόνα, τα άτομα ενεργούν ορθολογικά σε ό,τι αφορά το συμφέρον τους. Ο Παλαιοκώστας διέθετε από την απαγωγή πολύ χρήμα και το χρήμα είναι ισχυρότατος πειρασμός. Ειδικά όταν όσοι σωφρονιστικοί υπάλληλοι δέχονται την προσφορά έχουν προεξοφλήσει πως η τιμωρία τους θα είναι μάλλον ανώδυνη. Τους έχει διδάξει το γεγονός ότι οι συνάδελφοί τους που είχαν εμπλακεί στην πρώτη απόδραση του Παλαιοκώστα έπεσαν στα πολύ μαλακά.

Εκτός αυτού θεωρούν τη συμπαράσταση του συνδικάτου τους δεδομένη. Τα προσχήματα, άλλωστε, τηρούνται. Αυτό που τους ζητούν σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι μία άμεση συνέργεια σε απόδραση. Τους ζητούν μία ευνοϊκή απόφαση σε άσχετο χρόνο ή να ολιγωρήσουν στην κρίσιμη στιγμή. Για τέτοια στην Ελλάδα δεν «παίρνουν κεφάλια»! Θα προκληθεί, βεβαίως, θόρυβος, αλλά κι αυτό θα ξεχαστεί όταν τα κανάλια θα το καταναλώσουν και θα στραφούν στο επόμενο θέμα.
Του Σταύρου Λυγερου στην Καθημερινή