Τεχνητή κρίση για νέα Ίμια στο Αιγαίο

Ο πρωτοφανής τρόπος με τον οποίο εξελίχθηκε το ελληνοτουρκικό επεισόδιο, πριν από λίγες μέρες στο θαλάσσιο χώρο μεταξύ των νησιών Αγαθονήσι και Φαρμακονήσι, έφερε εκ νέου στην επιφάνεια την τουρκική τακτική δημιουργίας γκρίζων ζωνών στο Αιγαίο.

Δύο Τουρκικά F-16 αναχαίτισαν Ελληνικό ελικόπτερο που αναζητούσε ναυαγούς πλησίον του Φαρμακονησίου. Το επεισόδιο «στήθηκε» ουσιαστικά μετά από δύο τηλεφωνήματα-παγίδα από καρτοκινητά (ένα με Τουρκικό αριθμό και άλλο με Ελληνικό) προς την Ελληνική Λιμενική Αστυνομία σχετικά με 15 λαθρομετανάστες που υποτίθεται ότι κινδύνευαν στην θαλάσσια περιοχή πλησίον του Φαρμακονησίου. Όταν έσπευσε η Ελληνική διασωστική αποστολή, ήδη με διεθνή αναγγελία δημοσιοποιήθηκαν οι έρευνες και το γεγονός ότι αυτές τελούσαν υπό ελληνικό συντονισμό. Αμέσως μετά άρχισαν οι αναχαιτίσεις με τη δικαιολογία ότι το ελικόπτερο παραβιάζει τον Τουρκικό εναέριο χώρο.

Κατ’ αρχάς, αναλύοντας το... γεγονός αυτό μπορούμε να διαπιστώσουμε δύο νεοφανή σημεία: πρώτον, πρόκειται για την πρώτη φορά που η Άγκυρα επιχειρεί με στρατιωτικά μέσα να προβάλει «Τουρκική κυριαρχία» στο συγκεκριμένο θαλάσσιο χώρο και δεύτερον, πρόκειται για μία νέα προσπάθεια να προβάλει διεκδικήσεις που ξεπερνούν τις «γκρίζες ζώνες», όπως επιχειρεί μέχρι τώρα στα Ίμια.

Το χρονικό σημείο της πρόκλησης συνέπεσε με την επίσκεψη του προέδρου Κ. Παπούλια στο Αγαθονήσι την προηγούμενη μέρα. Το γεγονός αυτό παραπέμπει σε μία σημειολογία όπου μέσω του επεισοδίου η Άγκυρα θέλησε να στείλει και τα ανάλογα μηνύματα στην Αθήνα σχετικά με το θέμα της κυριαρχίας, επαναφέροντας για άλλη μία φορά στο πεδίο των ελληνοτουρκικών διαφορών τη γνωστή αντίληψη ότι δεκάδες νησιά και βραχονησίδες που δεν αναφέρονται ονομαστικά σε συνθήκες ανήκουν σε αυτήν ως διαδόχου κράτους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Για την Ελλάδα το πρόβλημα του Αιγαίου περιορίζεται στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας δηλαδή στο δικαίωμα εκμετάλλευσης του βυθού και του υπεδάφους του στο θαλάσσιο χώρο πέρα από τα ελληνικά χωρικά ύδατα και η διαδικασία που προτείνει είναι η προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, σε αντίθεση με την Τουρκία η οποία επιδιώκει πολιτική λύση, δηλαδή στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας πέρα από τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου, με βάση τη διμερή διαπραγμάτευση. Το κομβικό σημείο της Τουρκικής διεκδίκησης είναι ο ισχυρισμός ότι τα νησιά του Αιγαίου δεν έχουν υφαλοκρηπίδα και ως εκ τούτου η οριοθέτησή της θα πρέπει να γίνει με βάση τη μέση γραμμή από βορρά προς νότο, μεταξύ τουρκικών παραλίων και των παραλίων της ηπειρωτικής Ελλάδος. Σε περίπτωση υιοθέτησης αυτής της λύσης συνεπάγεται ότι τα ελληνικά νησιά του ανατολικού Αιγαίου θα περιβάλλονται από τουρκική υφαλοκρηπίδα με τις όποιες συνέπειες για την ασφάλειά τους. Επιπλέον, τέτοια εξέλιξη δημιουργεί ένα ντόμινο τουρκικών διεκδικήσεων, όπως χωρικά ύδατα, εναέριος χώρος, αποστρατιωτικοποίηση.

Αξίζει να σημειωθεί πως αν η Ελλάδα προχωρήσει σε επέκταση των χωρικών της υδάτων από 6, όπως είναι σήμερα, σε 12 ναυτικά μίλια, όπως προβλέπει η συνθήκη του Montego Bay του 1982, την οποία η Τουρκία δεν υπέγραψε και η Ελλάδα επεκύρωσε το 1995, εκ των πραγμάτων δεν θα υπάρχει υφαλοκρηπίδα προς διευθέτηση, διότι τα ελληνικά χωρικά ύδατα είτε θα καλύψουν λόγω επέκτασης τους μεγάλο μέρος των διεθνών υδάτων ο βυθός των οποίων είναι η υφαλοκρηπίδα, είτε θα «εγκλωβίσουν» ένα άλλο μέρος των διεθνών υδάτων. Αυτό το πλεονέκτημα προκύπτει από τη γεωγραφική διάταξη των νησιών που σχηματίζουν ένα κλοιό απέναντι στα τουρκικά παράλια. Το Αιγαίο αποτελεί σύμπλεγμα 2.463 διεσπαρμένων από τις 3.100 που είναι συνολικώς στην ελληνική επικράτεια, οι νήσοι, οι νησίδες και οι βραχονησίδες, οι περισσότερες εκ των οποίων ευρίσκονται σε μικρή απόσταση από τις ακτές της Τουρκίας.

Η στρατηγική της Τουρκίας στο Αιγαίο, από τις αρχές του 1970 και εντεύθεν, υπήρξε σταθερή. Οι κατά καιρούς κρίσεις δεν είναι πολιτικές συμπτώσεις ή σπασμωδικές αντιδράσεις κάποιων φιλοπόλεμων κύκλων του στρατιωτικού κατεστημένου της Άγκυρας, αλλά προσχεδιασμένες και συστηματικώς μονομερείς επεκτατικές βλέψεις της Τουρκίας σε βάρος των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδος.

Κατά την τελευταία εννέα χρόνια, οι ελληνικές κυβερνήσεις έχουν προχωρήσει σε μία ριζική αναθεώρηση των σχέσεών με την Τουρκία, προσδοκώντας σε μία ουσιαστική βελτίωση του κλίματος με απώτερο στόχο την επίλυση όλων των διμερών προβλημάτων και τη μείωση των εξοπλιστικών δαπανών. Την προσδοκία αυτή καλλιέργησε η Ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας. Το ερώτημα, όμως, που πλανάται τα τελευταία χρόνια είναι κατά πόσον υπήρξαν ουσιαστικές αλλαγές στην τουρκική πολιτική και με ποιους χειροπιαστούς τρόπους αποδεικνύεται κάτι τέτοιο καθημερινά.
Χρήστος Ιακώβου στο geopolitics-gr